Miejscownik – litery ŁMN

Ł

  • Łotwa – państwo w Europie Północnej, stolica Ryga. Po rozpoczęciu II wojny światowej na Łotwie swoją działalność zaktywizowała partia komunistyczna. W czerwcu 1940 roku obalony został dotychczasowy rząd, a na jego miejsce Sejm Ludowy ustanowił władzę radziecką. 5 sierpnia 1940 roku Łotwa stała się jedną z Socjalistycznych Republik Sowieckich. Po agresji niemieckiej na ZSRS Łotwę objęły działania wojenne. 1 lipca 1941 roku Wehrmacht wkroczył do Rygi, do 6 lipca zajęty został cały kraj. Łotwa została wyzwolona siłami Armii Czerwonej w 1944 roku (od lipca) i 1945 roku. 13 października Sowieci zdobyli Rygę. Ostatecznie opór niemiecki na tym terenie zlikwidowano w maju 1945 roku.

M

  • Majdanek – przedmieścia Lublina, gdzie znajdował się hitlerowski obóz koncentracyjny. Powstał w październiku 1941 roku. W czasie II wojny światowej przeszło przez niego 500 000 więźniów różnych narodowości, z których 360 000 uśmiercono. 23 lipca 1944 roku obóz został wyzwolony przez żołnierzy 1 Frontu Białoruskiego.
  • Malaje – posiadłości brytyjskie na Półwyspie Malajskim. 7 grudnia 1941 roku Japończycy rozpoczęli operację zajęcia Malajów (Półwyspu Malajskiego i Singapuru). 8 grudnia wojska agresora opanowały Bangkok. Podczas walk na morzu zatopione zostały dwa brytyjskie pancerniki – „Prince of Wales” i „Repulse” (10 grudnia). 31 stycznia 1942 roku Japończycy rozpoczęli oblężenie Singapuru, który skapitulował 15 lutego. Garnizon broniący twierdzy dostał się do niewoli japońskiej (w sumie około 85 000 żołnierzy).
  • Malta – wyspa wchodząca w skład Brytyjskiej Wspólnoty Naorodów. Na jej terenie znajdowała się jedna z najważniejszych brytyjskich baz morskich i powietrznych na Morzu Śródziemnym. Stała się też bazą wypadową dla konwojów zdążających do Afryki Północnej. Częsty cel nalotów włoskich i niemieckich samolotów – Niemcy podjęli też nieudaną próbę zajęcia Malty.
  • Mandżukuo – marionetkowe państwo pod kontrolą japońską utworzone z podbitych terenów Mandżurii, stolica Mukden. Po zaatakowaniu Mandżurii przez Japończyków agresorzy ze zdobytych ziem zdecydowali się utworzyć marionetkowe cesarstwo pod władzą ostatniego z władców dynastii mandżurskiej Pu Yi. Państwo to powstało 9 marca 1932 roku. Do sierpnia 1945 roku na terytorium Mandżukuo stacjonowała japońska Armia Kwantuńska, która została pobita przez Sowietów podczas trwania tzw. operacji mandżurskiej (9 sierpnia-2 września 1945 roku).
  • Mariany – archipelag leżący w Mikronezji na Oceanie Spokojnym. Po opanowaniu Wysp Gilberta i Wysp Marshalla Amerykanie zdecydowali się na rozpoczęcie operacji desantowej na Marianach. 15 czerwca 1944 roku rozpoczął się desant na wyspie Saipan poprzedzony trzydniowym przygotowaniem artyleryjskim. Wyspa została zdobyta do 9 lipca. 21 lipca Amerykanie desantowali na Guam, a następnie na Tinian, zdobywając obie wyspy kolejno 10 sierpnia i 1 sierpnia. Straty japońskie w walkach o Mariany wyniosły 52 206 zabitych, natomiast amerykańskie 4683 zabitych i 20 839 rannych.
  • Marshalla Wyspy – archipelag w Mikronezji na Oceanie Spokojnym. Od grudnia 1943 roku cel nalotów amerykańskiego lotnictwa, gdyż znajdowały się tam umocnione punkty oporu japońskiego. 31 stycznia 1944 roku Amerykanie rozpoczęli operację desantową siłą 63 000 żołnierzy. Wyspy Marshalla opanowane zostały do 23 lutego 1944 roku (część wysp Amerykanie pozostawili nietkniętą i dopiero po ostatecznej kapitulacji Japonii załogi japońskie na Wyspy Marshalla poddały się). Amerykanie stracili 566 zabitych i 1621 rannych, straty japońskie wyniosły 14 000 zabitych żołnierzy.
  • Messyńska Cieśnina – cieśnina na Morzu Śródziemnym dzieląca Sycylię od Półwyspu Apenińskiego. W wyniku uderzenia Brytyjczyków i Amerykanów na Sycylię stała się głównym celem pochodu alianckich wojsk. Sprzymierzeni rozpoczęli operację lądowania na wyspie 10 lipca 1943 roku. Po szybkim pochodzie udało się im zdobyć Messynę 17 sierpnia, a następnie opanować Cieśninę Messyńską, przez którą przeprawa umożliwiała prowadzenie dalszego natarcia wzdłuż Półwyspu Apenińskiego.
  • Midway – atol i jedna z części Wysp Hawajskich. Miejsce bitwy morskiej stoczonej w dniach 3-5 czerwca 1942 roku przez flotę amerykańską i japońską. Flota japońska zmierzała do Midway w celu opanowania wyspy. Na jej spotkanie Amerykanie wysłali 3 lotniskowce, 8 krążowników i 14 niszczycieli pod dowództwem adm. Fletchera. W wyniku starcia Japończycy stracili 4 lotniskowce („Soryu”, „Akagi”, „Kaga”, „Hiryu”), 1 krążownik, 253 samoloty, natomiast Amerykanie tylko jeden lotniskowiec („Yorktown”), 1 niszczyciel i 150 samolotów. Obie strony miały też uszkodzone jednostki. Operacja japońska została przerwana, a flota adm. Yamamoto zmuszona do wycofania się. Klęska Japonii w bitwie o Midway zakończyła okres ich panowania na Pacyfiku, rozpoczynając nowy okres tej kampanii, w którym górą byli już Amerykanie.
  • Mława – miasto w okolicach Warszawy. Miejsce bitwy polsko-niemieckiej stoczonej podczas kampanii wrześniowej. W dniach 3-4 września 1939 roku walczyła tu Armia „Modlin”, która wobec nieudanego natarcia zmuszona była do wycofania się 4 września na kierunku warszawskim.
  • Modlin – miasto i twierdza przy ujściu Narwi do Wisły. Miejsce zaciętych walk stoczonych podczas kampanii wrześniowej. W czasie wojny obronnej 1939 roku twierdza modlińska znajdowała się na tyłach Armii „Modlin”. Rozwój sytuacji frontowej doprowadził do wzmocnienia garnizonu twierdzy przez niedobitki Armii „Łódź”. 10 września pod Modlin podeszły jednostki niemieckie, które usiłowały zdobyć twierdzę z marszu. Bez powodzenia. Dowództwo twierdzy przejął gen. Thommée. W sumie załoga Modlina liczyła 15 249 ludzi (atakowały ją siły 2 Korpusu Armijnego wzmocnionego dywizją pancerną „Kempf” oraz 15 KLek). 21 września Niemcy odcięli garnizon od Warszawy, faktycznie otaczając twierdzę. 29 września załoga Modlina poddała się, nie mając już możliwości prowadzenia dalszej walki.
  • Mokra – miejscowość w pobliżu Katowic. Miejsce starcia niemieckiej 4 Dywizji Pancernej z Wołyńską Brygadą Kawalerii w pierwszym dniu trwania kampanii wrześniowej. Walka trwała niemalże cały dzień i zakończyła się zniszczeniem lub uszkodzeniem przez siły polskie blisko 50 czołgów nieprzyjaciela. Nazajutrz Wołyńska BK wycofała się na inne pozycje.
  • Monachium – miasto w południowych Niemczech, stolica jednego z Bundeslandów, Bawarii. Miejsce konferencji szefów Francji, Wielkiej Brytanii, Włoch i Niemiec dotyczącej zajęcia przez Niemcy sudeckiej części Czechosłowacji. Bez zgody rządu czechosłowackiego mocarstwa europejskie zdecydowały się zezwolić III Rzeszy na aneksję tego terytorium. Układ, zwany od miejsca podpisania monachijskim, podpisano 30 września 1938 roku. Zapoczątkował on szereg ekspansywnych posunięć hitlerowskiego państwa. Podpisanie układu związane było z prowadzoną przez państwa zachodnie polityką appeasementu względem Niemiec. Układ stanowił bezpośredni wstęp do wybuchu II wojny światowej.
  • Montbard – miasto we Francji. Miejsce bitwy stoczonej w dniach 16-17 czerwca 1940 roku przez polską 10 Brygadę Kawalerii gen. Maczka i oddziały feldmarszałka niemieckiego Kleista. Polakom udało się zatrzymać niemieckie jednostki i zdobyć sporą ilość sprzętu nieprzyjaciela. Starcie zakończyło się wycofaniem Polaków, a następnie rozwiązaniem jednostki, która pod Montbard straciła blisko 1200 rannych i zabitych żołnierzy.
  • Monte Cassino – wzgórze o wysokości 516 m.n.p.m. leżące w Apeninach Środkowych. Na szczycie wzgórza znajduje się benedyktyński klasztor. Miejsce zaciętych walk aliancko-niemieckich, których głównym celem było przełamanie Linii Gustawa przez aliantów. Od stycznia do maja 1944 roku trwała tu bitwa o Monte Cassino zakończona zajęciem wzgórza przez polskich żołnierzy z 2 Korpusu Polskiego gen. Andersa 18 maja. Wcześniej Monte Cassino wielokrotnie bombardowały samoloty sprzymierzonych, pozostawiając na jego szczycie ruiny. W walkach o wzgórze Polacy utracili 924 zmarłych, 2930 rannych i 345 zaginionych.
  • Moskwa – miasto leżące w centralnej części Rosji, stolica tego kraju. Miejsce bitwy stoczonej przez jednostki Wehrmachtu i Armii Czerwonej od października 1941 roku do stycznia 1942 roku. Zdobycie stolicy ZSRS było głównym celem operacji „Tajfun” prowadzonej siłami 77 niemieckich dywizji. Początkowo hitlerowskie wojska odnosiły spore sukcesy, rozbijając jednostki wroga i zbliżając się do 26 listopada na odległość 30 kilometrów od miasta. W związku z tym Sowieci zdecydowali się na przeprowadzenie ewakuacji najważniejszych władz oraz jednostek administracyjnych. W stolicy pozostał Stalin. W ciągu kilku następnych dni Niemcom udało się posunąć o kolejne 10 kilometrów. Jednak w tym miejscu ich natarcie zamarło. Żołnierze nie byli przygotowani na falę mrozów – temperatura spadła do ponad dwudziestu stopni poniżej zera, co zatrzymało niemiecką armię i umożliwiło Sowietom przeprowadzenie kontrofensywy. Natarcie to wyprowadzono 5 grudnia 1941 roku. Armia niemiecka została odrzucona o ponad siedemdziesiąt kilometrów na zachód, co oddaliło zagrożenie od stolicy ZSRS. Rozbicie sporej części armii niemieckiej i utrzymanie Moskwy umożliwiło Sowietom ostateczny tryumf w prowadzonej od czerwca kampanii. Szacuje się, iż bitwa pod Moskwą mogła pochłonąć nawet 400 000 ofiar po stronie niemieckiej oraz blisko milion żołnierzy Armii Czerwonej.

N

  • Nagasaki – miasto japońskie położone na wyspie Kiusiu. Ważny okręg przemysłowy Japonii. Cel ataku drugiej bomby atomowej w dniu 9 sierpnia 1945 roku. W wyniku wybuchu bomby śmierć poniosło 74 300 zabitych (licząc zmarłych na chorobę popromienną), 23 345 ludzi zostało rannych.
  • Narvik – miasto i port w północnej Norwegii. Miejsce bitwy stoczonej w kwietniu, maju i czerwcu 1940 roku przez wojska alianckie (w tym norweskie, polskie, brytyjskie i francuskie) z niemiecką 3 Dywizją Górską gen. Dietla. 9 kwietnia 1940 roku Narvik został opanowany przez Niemców. Od 14 kwietnia w rejon Narviku zaczęli przybywać alianccy żołnierze. Walki trwały do pierwszych dni czerwca. Aliantom udało się zdobyć miasto 28 maja, mimo to musieli rozpocząć ewakuację. Od 30 maja trwała operacja wycofywania wojsk alianckich z Narviku. 8 czerwca zakończyła się, a miasto ponownie zajęli Niemcy.
  • Niemcy – państwo w Europie Środkowej, stolica Berlin. Na początku lat trzydziestych do władzy w Niemczech doszła Partia Nazistowska NSDAP, której liderem był Adolf Hitler. Stopniowo nowy przywódca III Rzeszy rozpoczął rezygnację z postanowień Traktatu Wersalskiego, decydując się na militaryzację kraju. W 1935 roku Niemcy zajęli Zagłębie Saary, a rok później remilitaryzowali Nadrenię. Kolejnym agresywnym krokiem Hitlera było zagarnięcie Austrii i czechosłowackich Sudetów w 1938 roku. Na specjalnie zwołanej konferencji monachijskiej główne mocarstwa europejskie nie zdecydowały się sprzeciwić posunięciom Niemców. Co więcej, w rok później Hitler dokonał aneksji Czechosłowacji i Kłajpedy. W sierpniu ministrowie spraw zagranicznych Rzeszy i ZSRS zawarli pakt, który wyznaczał nową granicę niemiecko-sowiecką przebiegającą przez tereny ówczesnej Polski. Był to wstęp do agresji hitlerowskiej na wschodniego sąsiada. 1 września rozpoczęła się kampania wrześniowa, a co za tym idzie II wojna światowa. Po zwycięstwie nad Polską Hitler podbijał kolejne kraje – w 1940 roku jego łupem padły Dania, Norwegia, Holandia, Belgia, Luksemburg i Francja. Ostateczne zwycięstwo Niemiec nad państwami europejskimi przekreśliła przegrana przez Luftwaffe bitwa powietrzna nad Wielką Brytanią (sierpień-październik 1940 roku). W 1941 roku Niemcy rozpoczęli kolejną wielką kampanię, decydując się na wsparcie sojuszniczych Włoch w kampanii bałkańskiej. Efektem tego posunięcia były podboje w Grecji i Jugosławii. 22 czerwca 1941 roku siły niemieckie zaatakowały Związek Sowiecki. Po początkowych sukcesach i błyskawicznym dotarciu do Moskwy hitlerowskie wojska zaczęły ponosić porażki. Kolejno przegrane bitwy pod Moskwą, pod Stalingradem, pod Kurskiem spowodowały załamanie się Niemiec i rozpoczęcie sowieckiej ofensywy na wschód. Armia Czerwona kolejno wyzwalała podbite przez Niemców ziemie, docierając w kwietniu 1945 roku aż pod Berlin. W tym samym czasie natarcie od strony zachodniej prowadziły wojska brytyjskie i amerykańskie, które 6 czerwca 1944 roku dokonały udanego otwarcia tzw. drugiego frontu we Francji. Wcześniej aliantom zachodnim udało się pokonać siły niemieckie i włoskie na froncie północnoafrykańskim, a następnie i włoskim, gdzie od 1943 roku dominowali Niemcy. Wojna w Afryce Północnej zakończyła się klęską Hitlera w 1943 roku, kiedy to jego wojska zmuszone zostały do kapitulacji, mimo iż ledwie rok wcześniej Niemcy stali u wrót Egiptu i nieomal pobili Brytyjczyków. Klęski na wszystkich frontach i zdobycie Berlina przez Armię Czerwoną na początku maja 1945 roku doprowadziły do zakończenia II wojny światowej w Europie, a Niemcy zmuszeni byli skapitulować 7 maja. Kilka dni wcześniej Adolf Hitler popełnił samobójstwo. Realizacji planów podboju Europy towarzyszyły Niemcom eksterminacja i przemoc na niewyobrażalną skalę zastosowane wobec podbitych narodów. Szczególnym okrucieństwem hitlerowcy wykazali się w stosunku do ludzi pochodzenia żydowskiego. Antysemityzm był podstawą działania nazistów. W celu usprawnienia aparatu przemocy zorganizowali oni system obozów pracy i zagłady, eksploatacji materialnej i fizycznej państw okupowanych i anektowanych, ludobójstwa, niewolniczej pracy czy przymusowych przesiedleń. W kraju zawiązały się organizacje antyfaszystowskie, tępione przez niemiecki aparat państwowy z pełną bezwzględnością. Niemcy ponieśli ogromne straty w ilości ludności sięgające ponad 7 mln ludzi. Po wojnie kraj podzielony został na cztery strefy okupacyjne, a hitlerowscy dygnitarze znaleźli się na zakrojonym na szeroką skalę procesie przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym w Norymberdze.
  • Normandia – region położony w zachodniej części w Francji. Miejsce lądowania alianckiej armii podczas operacji desantowej opatrzonej kryptonimem „Overlord”. Przeprowadzona została 6 czerwca 1944 roku, a wojskom brytyjskim, amerykańskim i kanadyjskim przyszło lądować na plażach Normandii podzielonych na pięć odcinków nazwanych plażami Omaha, Utah, Gold, Juno i Sword. W wyniku lądowania w Normandii zajęta została część wybrzeża francuskiego, co umożliwiło siłom sprzymierzonych rozwinięcie działań na dalszą część kraju (w konsekwencji był to początek wielkiej kampanii aliantów w Europie zakończonej podbojem wschodniej części Niemiec).
  • Norwegia – państwo położone w Europie Północnej w zachodniej części Półwyspu Skandynawskiego, stolica Oslo. 1 września 1939 roku Norwegowie ogłosili deklarację o zachowaniu neutralności przez ich kraj. Mimo to Norwegia została napadnięta przez hitlerowskie Niemcy 9 kwietnia 1940 roku. Zajęcie tego kraju miało umożliwić Niemcom uzyskanie dogodnych baz morskich i lotniczych, co uczyniłoby łatwiejszą walkę z Wielką Brytanią. Norweska armia została wsparta przez aliancki Korpus Ekspedycyjny wysłany do Skandynawii po agresji niemieckiej. Wcześniej alianci dokonali minowania norweskich wód przybrzeżnych (pomimo sprzeciwu norweskiego rządu). W skład przysłanych sił wchodziła również polska Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich. Król Haakon VII wraz z rządem został ewakuowany do Wielkiej Brytanii. W miejsce legalnego rządu Niemcy utworzyli kolaborancki rząd z norweskim faszystą Vidkunem Quislingiem na czele. Norweska partyzantka nie rozwinęła się na dużą skalę, mimo iż można jej przypisać kilka ważnych akcji sabotażowo-dywersyjnych. Warto wspomnieć zniszczenie urządzeń produkcyjnych w zakładach Norsk Hydro. Część Norwegii została wyzwolono przez jednostki sowieckie w 1944 roku. Reszta kraju odzyskała niepodległość po kapitulacji Niemiec w maju 1945 roku. W czasie trwania II wojny światowej Norwegia straciła 10 000 ludzi.
  • Norymberga – miasto położone w niemieckiej Bawarii. Miejsce dorocznych zjazdów członków NSDAP, w 1935 roku uchwalono tam ustawy „o ochronie i czystości krwi niemieckiej”. W latach 1946-48 toczyły się tam procesy zbrodniarzy hitlerowskich przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym, w którego skład wchodzili przedstawiciele czterech mocarstw alianckich. W wyniku głównego procesu zakończonego 1 października 1946 roku na śmierć zostało skazanych jedenastu działaczy hitlerowskich. Kilku ukarano wysokimi wyrokami więziennymi.
  • Nowa Gwinea – wyspa leżąca w Melanezji. Miejsce zaciętych walk amerykańsko-japońskich. W marcu 1942 roku siły japońskie rozpoczęły desantowanie na Nowej Gwinei, gdzie znajdowały się wojska australijskie. Po przegranej bitwie na Morzu Koralowym cała operacja została czasowo wstrzymana. Po jej wznowieniu Japończycy wysadzili szereg desantów na wyspie, dążąc do zajęcia Port Moresby. W styczniu 1943 roku do walk lądowych włączyli się Amerykanie. Pod koniec czerwca rozpoczęli oni szereg operacji mających na celu opanowanie Nowej Gwinei i wyparcie Japończyków z wyspy. Amerykanie i Australijczycy stopniowo wypychali japońskich żołnierzy z opanowanych przez wroga terenów. Mimo ciągłego naporu i przysyłanych posiłków, walki na Nowej Gwinei trwały do końca wojny, kiedy to skapitulowały ostatnie oddziały japońskie.
Pin