Miejscownik – litery JKL

J

  • Jałta – miejscowość leżąca na Krymie. Miejsce konferencji Wielkiej Trójki w dniach 4-11 lutego 1945 roku. Uzgodniono tam strategię prowadzenia wojny w ostatnich miesiącach jej trwania oraz tzw. ład jałtański, który miał obowiązywać po zakończeniu II wojny światowej. Podjęto decyzje na temat powojennej polityki względem Niemiec, granic Polski, powstania Organizacji Narodów Zjednoczonych (konferencję założycielską ustalono na 25 kwietnia 1945 roku w San Francisco), Jugosławii i jej tymczasowego rządu oraz podjęcia działań militarnych przeciw Japonii przez Związek Sowiecki w trzy miesiące od zakończenia wojny z hitlerowską III Rzeszą.
  • Jan-Mayen – wyspa należąca do Norwegii leżąca na Morzu Grenladzkim. W jej okolicach doszło do bitwy morskiej 9 czerwca 1940 roku pomiędzy okrętami niemieckimi a brytyjskimi. W wyniku starcia zatopione zostały lotniskowiec „Glorious” oraz niszczyciele „Aret” i „Acasta”. Po stronie niemieckiej ciężkich uszkodzeń doznał pancernik „Scharnhorst”. Bitwa pod Jan Mayen trwała około godziny.
  • Japonia – cesarstwo położone w Azji Wschodniej, leży na około 3600 wyspach, z czego cztery główne stanowią Japonię Właściwą – Hokkaido, Honsiu, Kiusiu i Sikoku – stolica Tokio. Od początku XX wieku Japończycy zdecydowali się na prowadzenie polityki gwałtownej ekspansji oraz militaryzmu. Zapoczątkowało to serię konfliktów japońsko-rosyjskich oraz japońsko-chińskich. W 1931 roku Japonia zdecydowała się na zagarnięcie Mandżurii, na miejsce której utworzono marionetkowe cesarstwo Mandżukuo. Dwa lata później kraj kwitnącej wiśni wystąpił z Ligi Narodów. W latach trzydziestych toczyła wojny z Chinami oraz Związkiem Sowieckim, przegrywając m.in. nad Chałchyn-goł w Mongolii z wojskiem radzieckim. Z kolei na froncie chińskim Japończykom powodziło się znacznie lepiej. Po rozpoczęciu II wojny światowej Japonia opowiedziała się po stronie Niemiec i Włoch, dołączając do tzw. Państw Osi (Berlin-Rzym-Tokio). 27 września 1940 roku państwa te podpisały pakt trzech. 7 grudnia 1941 roku Japonia zdecydowała się na zaatakowanie Stanów Zjednoczonych bez uprzedniego wypowiedzenia wojny. Celem ataku stały się amerykańskie bazy morskie m.in. w Pearl Harbor. 8 grudnia Japonii wojnę wypowiedziała Wielka Brytania oraz jej dominia, a także sojusznicy brytyjscy. Początkowo Japończycy odnosili spore sukcesy, opanowując Półwysep Malajski, zdobywając 15 lutego 1942 roku Singapur czy podbijając Archipelag Filipiński i Indonezyjski. W dniach 3-5 czerwca 1942 roku marynarka i lotnictwo japońskie stoczyły bój z Amerykanami o wyspę Midway, w wyniku którego zatopione zostały cztery lotniskowce japońskie. Od tej chwili datuje się zwrot w działaniach na Pacyfiku. Amerykanie rozpoczęli ofensywę, zatrzymując Japończyków zanim ci zdołali dotrzeć do Australii. Zwycięstwa w bitwie o Guadalcanal, a następnie podbój Wysp Gilberta, Wysp Marshalla, Nowej Gwinei, Wysp Mariańskich czy Aleutów umożliwiły Amerykanom przejście do zmasowanej ofensywy. Wojska japońskie znajdowały się w ciągłym odwrocie. W drugiej połowie 1944 roku Stany Zjednoczone opanowały Filipiny, a następnie Indonezję. W następnej kolejności amerykańscy żołnierze przeprowadzili operacje przeciwko wyspom Iwo-Jima i Okinawa, na których stacjonowały silne garnizony przeciwnika. Podbój obu wysp umożliwił znaczne zbliżenie do macierzystych Wysp Japońskich. Dodatkowo w maju 1945 roku Japończycy utracili Birmę. 6 i 9 sierpnia 1945 roku Amerykanie zrzucili bomby atomowe na Hiroshimę i Nagasaki, co w połączeniu z wkroczeniem wojsk radzieckich do Mandżurii przypieczętowało los Japonii. Cesarz Hirohito zdecydował się na zakończenie działań wojennych. Ostatecznie pokój podpisano 2 września 1945 roku, armia japońska w Chinach złożyła broń w kilka dni później. Wyspy Japońskie znalazły się pod okupacją amerykańską, natomiast posądzeni o zbrodnie wojenne przywódcy narodu japońskiego trafili przed specjalny trybunał.
  • Jawa – wyspa leżąca w archipelagu Wysp Filipińskich. Pod koniec lutego 1942 roku Japończycy desantowali na Jawie, zajmując ją do 8 marca tego roku, kiedy to dowódca holenderski gen. H. ter Poorten zdecydował się poddać garnizon. Alianci mieli na wyspie około 25 000 żołnierzy brytyjskich, holenderskich, amerykańskich i australijskich (plus 40 000 ludzi z obrony krajowej), którym nie udało się zatrzymać przeważającego przeciwnika, dysponującego przewagą liczebną oraz działającego szybko i niezwykle sprawnie (dodatkowo mając wsparcie marynarki wojennej, któa pokonała siły morskie sprzymierzonych w bitwie na Morzu Jawajskim 27-28 lutego 1942 roku).
  • Jugosławia – państwo w południowej Europie, leżące na Półwyspie Balkańskim, stolica Belgrad. Od 6 kwietnia 1941 roku tereny Jugosławii stały się areną walk wojsk jugosłowiańskich z Niemcami, Włochami i wspierającymi Państwa Osi Węgrami oraz Bułgarią. 12 kwietnia został zdobyty Belgrad. Pięć dni później ogłoszono kapitulację Jugosławii. Jej terytorium podzielono między agresorów, tworząc również Niezależne Państwo Chorwacji z faszystą A. Paveliciem na czele. Pozorną niezależność otrzymało jedynie terytorium Serbii z Belgradem, gdzie funkcję marionetkowego premiera sprawował M. Nedić mianowany na to stanowisko przez Hitlera. Po zakończeniu działań wojennych część działaczy jugosłowiańskich udała się na emigrację, a część postanowiła stworzyć podziemny ruch oporu. Powstały dwa ugrupowania partyzanckie tzw. czetników Dragoljuba Mihailovicia oraz komunistów Josipa Broz Tito. Obie grupy zwalczały się wzajemnie, prowadząc dodatkowo walkę przeciwko sympatyzującymi z Niemcami chorwackimi ustaszami oraz wojsku gen. Nedicia. Szczególnie prężnie działała partyzantka Tito wspierana od czerwca 1941 roku przez Moskwę oraz aliantów zachodnich, którzy przesyłali zaopatrzenie walczącym. Początkowo walki miały charakter czysto partyzancki, z czasem przerodziły się w otwarte działania zbrojne. Początkowo (lato i jesień 1941 roku) partyzanci walczyli na terenie Serbii, jednak ofensywa wojsk niemieckich wspieranych przez kolaborujących z faszystami ustaszów i siły Nedicia zmusiła wojska Tity do przejścia do wschodniej Bośni. Na początku 1942 roku Niemcy rozpoczęli kolejną ofensywę. Partyzanci cały czas zmuszeni byli do wycofywania swoich sił. Dopiero latem 1942 roku zdecydowali się na natarcie. W listopadzie udało się im wyzwolić miasto Bihać i połączyć podzielone dotąd ośrodki oporu. W tym samym czasie utworzone zostało Wojsko Ludowowyzwoleńcze Jugosławii (NOVJ). Po kapitulacji Włoch jednostki NOVJ rozpoczęły rozbrajanie żołnierzy włoskich, wyzwalając kolejne tereny. Pod koniec września 1944 roku partyzanci wraz z Armią Czerwoną wyzwolili Belgrad. Następnie oczyszczono z Niemców Macedonię, Czarnogórę, Hercegowinę i Dalmację. W 1945 roku wyzwolono Pomorze Chorwackie i Słoweńskie oraz m.in. Triest i Rijekę. W maju 1945 roku zakończyły się działania zbrojne. Josip Broz Tito, mianowany marszałkiem, rozpoczął likwidację opozycji, przejmując władzę w Jugosławii – 29 września 1945 roku ustanowiono Jugosłowiańską Federacyjną Republikę Ludową. W trakcie wojny Jugosławia utraciła 1,7 mln ludzi, ponosząc również olbrzymie straty materialne.

K

  • Kair – stolica Egiptu i zarazem miejsce konferencji szefów zachodnich państw alianckich (Wielkiej Brytanii i USA) i Chin, która odbyła się w dniach 22-26 listopada 1943 roku. Także miejsce konferencji szefów rządów USA, Wielkiej Brytanii i Turcji w dniach 4-6 grudnia 1943 roku. Na pierwszym spotkaniu ustalono plany działania względem Japonii, na drugiej szefowie państw alianckich dążyli do przeciągnięcia Turcji na swoją stronę. Ze względu na neutralność Turcji nie osiągnięto porozumienia.
  • Kanada – państwo leżące w Ameryce Północnej, stolica Ottawa. Od 1926 roku Kanada miała zapewnioną suwerenność, będąc jednak członkiem Brytyjskiej Wspólnoty Narodów. 10 września 1939 roku wypowiedziała wojnę hitlerowskim Niemcom, idąc w ślady sojuszniczych państw alianckich. 17 sierpnia 1940 roku Kanadyjczycy podpisali umowę ze Stanami Zjednoczonymi, w której zobowiązywali się do współpracy w celu obrony kontynentu północnoamerykańskiego. 5 kwietnia 1941 roku podpisany został dokument umożliwiający Polakom formowanie sił polskich w Kanadzie. W wyniku plebiscytu ludność kanadyjska opowiedziała się za czynnym włączeniem Kanady do walki po stronie państw alianckich (kwiecień 1942 roku). Siły kanadyjskie brały udział m.in. w operacji lądowania pod Dieppe, walkach na Sycylii i Półwyspie Apenińskim oraz w trakcie lądowania w Normandii. Państwo to stało się także doskonałym ośrodkiem szkoleniowym dla brytyjskich sił zbrojnych. Do maja 1945 roku w wojnę z Europą zostało zaangażowanych 188 000 kanadyjskich żołnierzy.
  • Katowice – miasto na Górnym Śląsku, ważny ośrodek przemysłowy. 3 września 1939 roku wycofały się stąd regularne oddziały Wojska Polskiego. Opór Wehrmachtowi stawiły jednostki ochotnicze. W dniach 3-5 września trwały walki uliczne. Mimo ofiarność i poświęcenia, Polacy zostali szybko pokonani, a Niemcy rozpoczęli prowadzenie polityki terroru. Miasto zostało wyzwolone przez żołnierzy 1 Frontu Ukraińskiego 28 stycznia 1945 roku.
  • Katyń – rosyjska miejscowość leżąca 18 kilometrów od Smoleńska. W 1940 roku Sowieci dokonali tam masowego mordu polskich oficerów z obozów w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie. Groby zostały odkryte przez niemieckich żołnierzy w kwietniu 1943 roku. Całą sprawę nagłośniło niemieckie radio, domagając się zbadania sprawy przez Międzynarodowy Czerwony Krzyż. W okresie Polski Ludowej zbrodnia katyńska została przemilczana i dopiero w latach dziewięćdziesiątych XX wieku Rosjanie przyznali się do dokonania masowego mordu na Polakach.
  • Kępa Oksywska – rejon na Pobrzeżu Kaszubskim. Miejsce walk polsko-niemieckich podczas kampanii wrześniowej. Mimo kilkukrotnej przewagi nacierającego przeciwnika, polscy obrońcy pod dowództwem płk Stanisław Dąbka przetrwali szereg ataków, wytrzymując do 19 września, kiedy to Niemcy ostatecznie rozprawili się z defensywą polską w tym rejonie, a płk Dąbek popełnił samobójstwo. W czasie walk zginęło 1500-2000 żołnierzy polskich, 3500 zostało rannych lub zaginionych.
  • Kock – miejscowość leżąca w województwie lubelskim, miejsce ostatniej bitwy zorganizowanej jednostki polskiej podczas kampanii wrześniowej. W rejonie Kocka Samodzielna Grupa Operacyjna „Polesie” pod dowództwem gen. Kleeberga stoczyła bitwę z niemieckimi 13 DZmot. i 14 KZmot. w dniach 2-5 października 1939 roku. Pomimo początkowych sukcesów, Polacy zmuszeni byli do kapitulacji (spowodowane było to wyczerpaniem środków do walki oraz środków sanitarnych). Bitwa pod Kockiem uważana jest za ostatnią bitwę kampanii wrześniowej.
  • Kołobrzeg – polskie miasto portowe leżące na Wybrzeżu. Miejsce zaciętych walk Armii Czerwonej i polskiej Polskiej Armii Ludowej z jednostkami niemieckimi w marcu 1945 roku. Akcja zdobycia Kołobrzegu była jedną z części składowych operacji pomorskiej. Uderzenie na Kołobrzeg rozpoczęli Polacy w dniu 8 marca. Ostatecznie zakończyło się ono dopiero 19 marca. 1 Armia WP straciła 1079 zabitych, 2600 rannych i 176 zaginionych żołnierzy.
  • Kraków – polskie miasto leżące w Małopolsce, nad Wisłą. 6 września 1939 roku Kraków został zajęty przez Niemców. Dzień wcześniej z miasta wycofały się jednostki Wojska Polskiego. Podczas okupacji w Krakowie ulokował się Hans Frank, Generalny Gubernator. Swoją siedzibę umieścił na Wawelu. 6 listopada 1939 roku hitlerowcy aresztowali pracowników Uniwersytetu Jagiellońskiego. Mimo dobrze zorganizowanej obrony niemieckiej, miasto zostało zdobyte przez Armię Czerwoną 19 stycznia 1945 roku, po czterech dniach walk. Sowietom udało się też uratować Kraków przed zniszczeniem (Niemcy planowali wysadzenie głównych zabytków).
  • Kreta – wyspa grecka położona na Morzu Śródziemnym. Miejsce operacji niemieckiej „Merkury”. Po ewakuowaniu Grecji działania przeniosły się na Kretę, gdzie znajdował się garnizon gen. Freyberga liczący 41 000 ludzi. Niemcy rozpoczęli operację desantową 20 maja 1941 roku. Szybko opanowali kluczowe punkty wyspy, co zmusiło Brytyjczyków do rozpoczęcia ewakuacji garnizonu. Operacja wycofywania się z Krety zakończyła się 1 czerwca. Pozostałe na wyspie oddziały skapitulowały przed Niemcami.
  • Kursk – miasto na terenie Związku Sowieckiego, wyzwolone przez Armię Czerwoną 8 lutego 1943 roku; miejsce jednej z największych bitew pancernych II wojny światowej. Na przedpolach Kurska stoczono batalię niemiecko-sowiecką w dniach 5 lipca-23 sierpnia 1943 roku. Dowództwo radzieckie uprzedzone było o zaplanowanym przez Niemców uderzeniu, co umożliwiło sowieckie przeciwnatarcie i ostateczne zwycięstwo po ciężkim boju pancernym. Bitwa pod Kurskiem okazała się być przełomową dla kampanii na wschodzie – umożliwiła bowiem Armii Czerwonej przejście do ofensywy, której faktycznym końcem było zdobycie Berlina.

L

  • La Plata – ujście Parany do Oceanu Atlantyckiego. Miejsce bitwy morskiej stoczonej w dniu 13 grudnia 1939 roku przez brytyjskie krążowniki z niemieckim pancernikiem „Admiral Graf Spee”. Wcześniej niemiecki okręt ścigany był przez brytyjskie jednostki, prowadząc działalność korsarską. Po półtoragodzinnej bitwie u ujścia La Platy okręt ten został ciężko uszkodzony i zmuszony do zawinięcia do portu w Montevideo, gdzie Niemcy dokonali samozatopienia pancernika ze względu na brak możliwości wydostania się z pułapki.
  • Leningrad – miasto w północnej części Związku Sowieckiego. Ważny punkt oporu Armii Czerwonej. Obrona Leningradu trwała 900 dni, podczas których Niemcy bezskutecznie szturmowali miasto. Od początku niemieckiej ofensywy Leningrad znalazł się w oblężeniu. Dopiero w styczniu 1943 roku obrońcy uzyskali niezwykle wąskie połączenie z innymi jednostkami Armii Czerwonej. W 1944 roku Leningrad został ostatecznie wyzwolony.
  • Lenino – miasto leżące na Białorusi. Miejsce bitwy stoczonej przez polską Pierwszą Dywizję Piechoty im. Tadeusza Kościuszki walczącą w składzie 33 Armii Frontu Zachodniego z niemiecką 337 Dywizją Piechoty w dniach 12-13 października 1943 roku. Starcie zakończyło się ogromnymi stratami po stronie polskiej, co spowodowało, iż jednostki polskie i radzieckie zmuszone były wycofać się za rzekę Miereję. Nie udało się bowiem pokonać niemieckich żołnierzy, którzy wciąż utrzymywali swoje pozycje. Bitwa ta umożliwiła jednak przełamanie oporu niemieckiego na tym odcinku jednostkom sowieckim. Stała się też symbolem poświęcenie Ludowego Wojska Polskiego formowanego przy Armii Czerwonej.
  • Leyte – wyspa leżąca w środkowej części Wysp Filipińskich. 20 kwietnia 1942 roku została opanowana przez Japończyków. W 1944 roku stała się miejscem operacji desantowej jednostek amerykańskich. W jej rejonie stoczono też ważną bitwę morską pomiędzy flotą japońską a amerykańską. 20 października 1944 roku wojska amerykańskie rozpoczęły operację desantową na Leyte. W dniach 23-26 października doszło do bitwy morskiej stoczonej niemalże równolegle w trzech miejscach. Japończycy przegrali starcie z flotą Stanów Zjednoczonych. 26 grudnia Amerykanie ogłosili zdobycie wyspy, mimo wciąż trwających walk z Japończykami znajdującym się w odizolowanych punktach oporu.
  • Libia – państwo w Afryce Północnej, podczas II wojny światowej kolonia włoska. W czasie walk między połączonymi siłami niemieckimi i włoskimi a aliantami miejsce wielu starć. Po zwycięstwie sprzymierzonych Libia dostała się pod okupację brytyjsko-francuską. W 1951 roku państwo to uzyskało suwerenność.
  • Litwa – państwo w Europie Północnej, stolica Wilno. 22 marca 1939 roku Niemcy dokonali aneksji litewskiej Kłajpedy. Pod naciskiem Związku Sowieckiego w czerwcu 1940 roku na Litwie ustanowiony został rząd z Paleckisem na czele, który już 21 lipca ogłosił utworzenie Litewskiej Socjalistycznej Republiki Sowieckiej przyjętej w skład ZSRS 3 sierpnia. Po agresji niemieckiej na ZSRS Litwa została podbita i okupowana aż do lata 1944 roku, kiedy to jej terytorium wyzwoliła Armia Czerwona. Ostatnim punktem oporu niemieckiego na Litwie była Kłajpeda, która skapitulowała 28 stycznia 1945 roku.
  • Londyn – stolica Wielkiej Brytanii. Miasto i port nad Tamizą. Od 6 września 1940 roku cel zmasowanych nalotów bombowców niemieckich podczas bitwy o Wielką Brytanię. Po zakończeniu powietrznej batalii natężenie bombardowań Londynu nieco zmalało. Od połowy 1944 roku atakowany także za pomocą wyrzutni pocisków V-1 i V-2. Znajdowały się tam siedziby rządów krajów podbitych przez siły Osi. W Londynie funkcjonował polski Rząd Emigracyjny oraz Rada Narodowa.
  • Lublin – miasto polskie położone na południu kraju. W czasie kampanii wrześniowej Lublina broniła niewielka załoga złożona z dwóch batalionów. Miasto zostało zdobyte przez jednostki niemieckie 17 września 1939 roku. Lublin został opanowany przez jednostki Armii Czerwonej 24 lipca 1944 roku. W mieście zainstalował się Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego, ogłaszając tam swój manifest. Od 31 grudnia 1944 roku do lutego 1945 roku był też siedzibą Tymczasowego Rządu.
  • Lwów – w czasie II wojny światowej polskie miasto leżące w Galicji (będące również jej stolicą), obecnie ośrodek miejski położony w zachodniej Ukrainie. Od 23 września 1939 roku znalazł się po okupacją sowiecką, co Sowietom zagwarantowano w pakcie Ribbentrop-Mołotow. Mieszkańców poddano represjom, a nowe władze prowadziły szybką akcję sowietyzacji. Po rozpoczęciu operacji „Barbarossa” Sowieci zmuszeni byli opuścić miasto (dokonując przy okazji grabieży i mordów na miejscowych więźniach), które zostało zajęte przez wkraczających Niemców 29 czerwca 1941 roku. Lwów przeżył kolejną okupację, jeszcze cięższą od poprzedniej. Niemcy prowadzili charakterystyczną sobie akcję likwidację inteligencji – m.in. rozstrzelano profesorów lwowskich uczelni. Rozpoczęto eksterminację ludności żydowskiej, stworzono też getto. 1 sierpnia utworzony został Dystrykt Galicja będący częścią składową Generalnego Gubernatorstwa. Od 23 do 27 lipca 1944 Lwów objęła akcja „Burza”, w wyniku której miasto zostało wyzwolone przez jednostki polskie oraz nadciągającą Armię Czerwoną.
Pin