Powstanie państwa polskiego po 123 latach zaborów było jednym z najważniejszych elementów kształtowania oblicza Europy okresu dwudziestolecia międzywojennego. Niegdyś potężne imperium połączone unią z Litwą zniknęło z map w 1795 roku podzielone między trzy działające w porozumieniu potęgi – Prusy, Austrię i Rosją. Mimo licznych zrywów niepodległościowych Polakom nie udało się odzyskać niepodległości. Idea wolności i przywiązania do ojczyzny nie osłabła przez ponad 100 lat niewoli, nawet w obliczu prześladowań ze strony zaborców. Dziesiątki tysięcy Polaków trafiło do rosyjskich obozów na Syberii, zaborcy prowadzili konsekwentną politykę wynaradawiania, rusyfikowania i germanizowania ludności polskiej, zwalczali idee wolnościowe i bogacili się kosztem gospodarki narodu polskiego. Pomimo trudności Polacy wciąż wierzyli w możliwość odbudowy własnego państwa. W listopadzie 1918 roku wykorzystali nadarzającą się okazję. Do Warszawy przybył Józef Piłsudski, który wkrótce objął stanowisko Naczelnika Państwa i rozpoczął przygotowania do organizacji pierwszych wyborów do Sejmu, a wraz z nimi prac nad konstytucją.
Kolejna walka o niepodległość
Kształtowanie granic II Rzeczpospolitej było procesem niezwykle trudnym i kosztownym. Dotychczasowi zaborcy nie godzili się na przejęcie przez Polskę ziem, które w przeszłości wchodziły w skład jej terytorium. W konsekwencji na wielu obszarach dochodziło do starć, a w latach 1918-1920 wybuchły powstanie wielkopolskie i trzy śląskie. Ich uczestnicy domagali się przyłączenia Wielkopolski i Górnego Śląska do nowo utworzonego państwa. Ostatecznie o losach Śląska zadecydował plebiscyt. O przynależności Śląska Cieszyńskiego, o który Polska spierała się z Czechosłowacją, zadecydowali przedstawiciele mocarstw walczących w czasie I wojny światowej w antyniemieckiej koalicji. W każdym przypadku doszło do podziału ziem między oba państwa. Młody kraj szybko musiał się zmierzyć z licznymi trudnościami. W latach 1918-1919 toczył zacięte walki z Ukraińcami o utrzymanie Lwowa i opanowanie Galicji Wschodniej. Następnie bronił się przed agresją rosyjskich bolszewików. W sierpniu 1920 roku polska armia zatrzymała pochód Armii Czerwonej w kierunku zachodnim, broniąc linii Wisły i stolicy Warszawy. Wydarzenie to, określane przez historyków mianem ,,cudu nad Wisłą”, stało się jednym z fundamentów kształtowania nowej polskiej tożsamości narodowej. W tym samym roku Polacy zajęli zbrojnie litewskie Wilno, które następnie wraz z ziemiami regionu zostało inkorporowane do Polski. Konflikt polsko-litewski o Wileńszczyznę miał trwać aż do II wojny światowej.
Kształtowanie ustroju
W latach 1919-1922 obradował Sejm Ustawodawczy, którego głównym zadaniem było opracowanie konstytucji. Ostatecznie ustawa zasadnicza została uchwalona 17 marca 1921 roku. Na mocy konstytucji Polska miała być państwem demokratycznym, a ustrój określano jako parlamentarno-gabinetowy. Ważnym elementem konstytucji było wprowadzenie trójpodziału władzy i podkreślenie praw obywatelskich. Głową państwa miał zostać prezydent wybierany na 7-letnią kadencję. Pierwszym prezydentem II RP został w 1922 roku Gabriel Narutowicz. Polityk zginął w zamachu tuż po zaprzysiężeniu. Jego miejsce zajął wybrany przez Zgromadzenie Narodowe Stanisław Wojciechowski. Konstytucja marcowa obowiązywała do 1935 roku, kiedy to 23 kwietnia uchwalona została nowa ustawa zasadnicza. W obliczu ówczesnej dominacji zwolenników Józefa Piłsudskiego akcenty ustrojowe zostały przeniesione w kierunku systemu prezydenckiego. Funkcję prezydenta pełnił wówczas Ignacy Mościcki wybrany najpierw w 1926 roku, a następnie na drugą kadencję w 1933 roku.
Pod względem politycznym okres dwudziestolecia międzywojennego był dla Polski czasem starcia dwóch odmiennych, ale silnie patriotycznych koncepcji politycznych Józefa Piłsudskiego oraz Romana Dmowskiego. W maju 1926 roku zwolennicy Piłsudskiego dokonali udanego zamachu stanu, co w praktyce czyniło z Piłsudskiego kierującego państwem. Jego obóz nazywany sanacją zdominował życie polityczne w Polsce do czasu wybuchu II wojny światowej. W polityce wewnętrznej sanacja represjonowała opozycję, silnie koncentrując się na walce z przeciwnikami.
Mimo trudności politycznych i częstych zmian ekip rządzących Polska rozwijała się stabilnie. Trudności nastręczała unifikacja systemów pozaborczych oraz powojenny kryzys gospodarczy, który udało się przełamać w 1924 roku. Konsekwencją interwencyjnej polityki ekonomicznej było m.in. wprowadzenie nowej waluty złotego polskiego, utworzenie narodowego banku oraz inwestycje w infrastrukturę (głównie kolejową), przemysł ciężki i przetwórstwo. Niezbędne okazało się przeprowadzenie reform rolnych, które umożliwiały rozwój wsi i mniejszych właścicieli ziemskich. Po kryzysie lat 1929-1933 i załamaniu w rolnictwie Polska wkroczyła na drogę szybkiego rozwoju. Wiązało się to z dobrą polityką inwestycyjną ministra Eugeniusza Kwiatkowskiego, z którego aktywnością wiąże się budowę portu w Gdyni oraz rozwój tzw. Centralnego Okręgu Przemysłowego. Polska znacząco zwiększyła produkcję przemysłową, choć procesu industrializacji nie udało się doprowadzić do końca w związku z wybuchem wojny, a wcześniej koniecznością przygotowań do zbliżającego się konfliktu. W konsekwencji młode państwo regularnie zaangażowane w kampanie militarne znaczną część budżetu przeznaczało na cele wojskowe, co ograniczało rozwój innych sektorów. Mimo tego politykę gospodarczą II RP należy ocenić pozytywnie, głównie w kontekście ogromnego zacofania ziem polskich po ponad stuletnim okresie zaborów oraz w obliczu nieustannych konfliktów granicznych. Te nie wygasły po stabilizacji granic, lecz nasilały się w latach trzydziestych, głównie w związku z aspiracjami niepodległościowymi Ukraińców.
