Tytuł – Bohaterowie Auschwitz. Opowieść o ludziach, którzy potrafili stawić opór piekłu.
Rok wydania – 2021
Autor – Teresa Kowalik, Przemysław Słowiński
Wydawnictwo – Fronda
Liczba stron – 343
Tematyka – historie więźniów Auschwitz, którzy odznaczyli się szczególnym męstwem, stawiając opór hitlerowskim zbrodniarzom.
Ocena – 7/10
Trudno stopniować bohaterstwo, jeszcze trudniej ubrać je w sztywne ramy czy opatrzyć konkretną definicją. Może ono przybierać różne formy, może mieć różny wymiar. Bohaterami niewątpliwie są ludzie, którzy decydują się oddać życie za innego człowieka – to bodaj największy akt poświęcenia, jaki możemy sobie wyobrazić. Biorąc pod uwagę standardy II wojny światowej, termin „bohaterstwo” może wydawać się nieco wyświechtany. Często jest bowiem nadużywany do opisywania żołnierskiej codzienności, służby ojczyźnie, męstwa i waleczności. Codzienności wielu ludzi, którzy walczyli z okupantem. Możliwe, iż w toku licznych opracowań poświęconych różnie definiowanemu bohaterstwu czytelnicy choć częściowo uodpornili się na tego typu teksty. Dlatego też zdaję sobie sprawę, iż nowa książka Teresy Kowalik i Przemysława Słowińskiego nie wszystkim musi przypaść do gustu, a niektórzy będą w niej widzieli próby pisania obozowych hagiografii. Tyle że przynajmniej w kilku przypadkach o hagiografii możemy obiektywnie mówić.
Sztandarowym przykładem niech będzie o. Maksymilian Maria Kolbe. Jeśli faktycznie zdefiniujemy bohaterstwo przez pryzmat poświęcenia dla ratowania życia innego człowieka, kosztem własnego, to Kolbe pasuje do tej definicji perfekcyjnie. Jego historia jest powszechnie znana i nie trzeba jej ponownie opowiadać w ramach recenzji. Kowalik i Słowiński wybrali kilkunastu ludzi, których opisali zbiorczym terminem „bohaterów”, przypominając (to w przypadku postaci lepiej znanych jak Kolbe, Pilecki czy Pietrzykowski) lub odtwarzając (to w przypadku postaci, o których mówi się rzadko bądź niemal w ogóle) ich obozowe dokonania. Konwencja książki jest prosta – to zbiór życiorysów, ze szczególnym uwzględnieniem okresu pobytu w Auschwitz. Znajdziemy tam kilka prawdziwych perełek, a pożyteczne uzupełnienie stanowi rozdział poświęcony najważniejszym ucieczkom z obozu. Autorzy nie zapomnieli, by wspomnieć o kilku wiążących się z nimi kontrowersjach, pojawia się także odniesienie do losów Staszka Jastera, które są szczególnie interesujące na tle innych uciekinierów.
Oczywiście, właśnie ze względu na konwencję poziom rysów biograficznych faluje. W kilku wypadkach mamy bowiem do czynienia z osobami, których biografie zostały udokumentowane bardzo szczegółowo, wobec czego przypomnienie ich dorobku w tak wąskiej formie musi nosić znamiona wtórności i skrótowości. Inne z kolei, jak choćby rozdział poświęcony Sabinie Nawara, są nieco zbyt ubogie w treść i przemyślenia autorów (ten rozdział generalnie jest wyjątkowy, gdyż zasadniczą część stanowi zapis rozmowy z Nawarą). Nie jest to szczególny mankament, gdy weźmiemy pod uwagę założenia, jakie przyświecały Kowalik i Słowińskiemu – mieli zrobić wyliczenie przykładowych aktów bohaterstwa w Auschwitz i zrobili to udanie. A że w jakiejś mierze ich opracowanie jest uproszczone – cóż, nie nastawiajmy się na przełom w badaniach historycznych.
Praca jest bowiem adresowana głównie do czytelników nieobeznanych z tematem i ma charakter popularyzatorski. Dostosowany do tego jest również styl narracji autorów. Książkę, mimo momentami dostrzegalnego ciężaru gatunkowego (pamiętajmy, że tłem dla czynów bohaterskich jest niewyobrażalne cierpienie i ogrom nazistowskich zbrodni), czyta się bardzo dobrze. Autorzy starali się wzbogacić tekst cytatami z wypowiedzi świadków, ale nie nadużywali tej formy przekazu, starając się raczej opisać kulisy działalności bohaterów oraz realia życia i konspiracji w obozie. Materiałów graficznych jest wyjątkowo niewiele, ale pojawiają się tam, gdzie są konieczne.
Zdaję sobie sprawę, że dla wielu wymagających czytelników opracowanie Kowalik i Słowińskiego będzie wydawać się uproszczonym. Należy jednak cały czas pamiętać, iż książka ma przekrojowo ukazać akty bohaterstwa – różnego typu – związane z uwięzieniem w Auschwitz. W moim odczuciu robi to na co najmniej niezłym poziomie, skutecznie wypełniając popularyzatorską misję i jako tego typu materiał sprawdza się doskonale.
Ocena: 
