Tytuł – Kwestia charakteru
Rok wydania – 2023
Autor – Sylwia Chutnik, Monika Sznajderman
Wydawnictwo – Czarne
Liczba stron – 344
Tematyka – zbiór fascynujących, mało znanych życiorysów kobiet, które w warszawskim getcie angażowały się w funkcjonowanie antyniemieckiego podziemia.
Ocena – 8,0/10
„Kwestia charakteru” to prawdziwie symboliczny tytuł, który doskonale wpisuje się w temat książki zredagowanej przez Sylwię Chutnik i Monikę Sznajderman. Mówi wiele i niewiele jednocześnie i dopiero w zestawieniu z równie wymownym, ale bardziej konkretnym podtytułem – „bojowniczki z getta warszawskiego” – daje wyobrażenie tego, o czym opowiada książka. Książka niewątpliwie ważna, a przy tym bogata w informacje i podana w przystępnym stylu. Najważniejsze jednak, że prezentująca mało znane życiorysy i epizody, które współtworzyły historię warszawskiego getta.
Zbiór biografii został poprzedzony obszernym wstępem słusznie koncentrującym się na ogólnych aspektach funkcjonowania kobiecego ruchu oporu w warszawskim getcie. Można mówić o pewnej specyfice, nawet jeśli w wielu wypadkach nie odbiegała znacząco od tego co znamy z dziejów Polskiego Podziemia. Jednocześnie warto dostrzec i wyjątkowość, gdyż formy organizowania się kobiet były nieco inne niż mężczyzn, a bojowniczki wykorzystywały do swojej działalności dodatkowe elementy związane z ich statusem społecznym. Życiorysy umiejętnie wpleciono w liczne relacje dobrze uzupełniające narrację. Ta stoi na bardzo dobrym poziomie. Biografie są osadzone w realiach getta, uwypuklono aspekt powstania, przebiegu walk, pamiątek po zapomnianych bohaterkach. Poznajemy także od środka Ha-Szomer ha-Cair, które można by nazwać odpowiednikiem Szarych Szeregów funkcjonujących w konspiracji grup harcerskich po aryjskiej stronie getta. To bardzo ciekawe wątki, które nie są powszechnie znane – żydowskie organizacje niepodległościowe nie były tak bierne, jak chcieliby to widzieć niektórzy i trzeba to jasno powiedzieć.
Bierne nie były także kobiety. Dzisiaj ich dzieło jest kontynuowane na innych płaszczyznach, także literackiej – kobiety walczyły nie tylko o cele przyświecające podziemiu, tworzyły także istotną subgrupę, co wówczas nie było tak oczywiste jak współcześnie. Autorki (nie jest to przypadek ze względu na profil książki) wykonały kawał dobrej roboty, umiejętnie splatając kwestie służby, walki i poświęcenia z elementami codzienności. Pamiętajmy, że te młode dziewczyny, które w zdecydowanej większości zginęły z rąk Niemców, miały swoje marzenia, swoje pasje. Getto było dla nich przyspieszonym kursem dorosłości, w której taniec, sport czy literatura znaczyły zdecydowanie mniej niż umiejętność robienia bomb zapalających z żarówek. Młode żydowskie bojowniczki były częścią straconego pokolenia, a przez to i naszego – polskiego – dziedzictwa historycznego.
O tym, że zapotrzebowanie na tego typu książki jest wciąż spore świadczy krótki wstęp redaktorek wydania, które wpadły na podobny pomysł niemal w tym samym czasie. Nie ulega wątpliwości, iż temat walki ludności żydowskiej w czasie II wojny światowej jest zdominowany przez historię powstania w getcie warszawskim. Jednocześnie historia zbrojnego zrywu ma przede wszystkim wymiar symboliczny i nie sądzę, by w społecznej świadomości funkcjonowało wiele szczegółów przebiegu walk. A już na pewno nie funkcjonuje temat działalności stricte bojowniczek, a więc kobiet zaangażowanych w antyhitlerowską konspirację. „Kwestia charakteru” uchyla nowe drzwi do zrozumienia kolejnego tragicznego, ale jednocześnie bohaterskiego elementu konspiracji. To niezwykle cenna lekcja historii.
Ocena – 8,0/10
