Walki w Afryce Północnej w 1941 roku wykazały Brytyjczykom, że ich czołgi mają zbyt słabe armaty. Zaczęto zatem próby, w których standardowe działo brytyjskie kal. 40 mm próbowano zamienić kolejno: działem brytyjskim 56 mm, amerykańskim 75 mm i nową brytyjską armatą 76,2 mm. Wymagania techniczne spełniło dopiero ostatnie działo, lecz nie oznaczało to rozwiązania problemu nie nadawało się ono do zamontowania na żadnym brytyjskim czołgu. W związku z tym postanowiono zaprojektować nowy czołg, zbudowany na bazie czołgu szybkiego (cruiser tank) Cromwell Mk VIII. W ten sposób powstał czołg Mk VIII (A30) Challenger.
Mk VIII Challenger był technicznie powiększoną wersją Cromwella (dodano chociażby szóstą parę kół jezdnych). Cechą szczególną z kolei była duża, czteroosobowa wieża. To właśnie jej niekorzystne rozmiary i kształt oraz fakt, że nie zmieniono w Challengerze silnika, stanowiły największe mankamenty czołgu. Mimo tego w marcu 1944 roku rozpoczęto produkcję Challengerów i zbudowano w sumie 200 wozów.
Challengery służyły w Europie (lata 1944-45), gdzie weszły w skład pułków rozpoznawczych brytyjskich dywizji pancernych, współdziałając w nich z czołgami Cromwell. Niewielką ilość Challengerów otrzymały także polska 1. Dywizja Pancerna i czechosłowacka Samodzielna Brygada Pancerna. Po zakończeniu wojny maszyny służyły między innymi w okupującej Niemcy Brytyjskiej Armii Renu oraz w polskiej 1. Dywizji Pancernej (do jej rozformowania w 1947 roku). Ponadto podwozie Challengera wykorzystano do budowy działa samobieżnego Avenger.
Odpowiadając na postawione w tytule pytanie, można uznać, że Challenger Mk VIII pojawił się zbyt późno. Działo 76,2 mm, w jakie uzbrojono ten czołg, było skonstruowane już w 1941 roku. Gdyby Challengery pojawiły się rok po jego przygotowaniu w 1942 roku mogłyby odegrać większą rolę na polach bitew. Wprowadzone w 1944 roku nie wpłynęły znacząco na losy wojny. Co więcej, niemieckie czołgi w 1944 były na ogół dużo potężniejsze niż w 1942, a wprowadzenie Challengerów jedynie zniwelowało różnicę. Brytyjczycy zmarnowali zatem szansę na przeskok technologiczny i wypracowanie przewagi na wcześniejszym etapie wojny. Ponadto Challenger miał też pewien istotny mankament jego konstrukcja (zwłaszcza wieża) w 1945 roku była już wyraźnie anachroniczna i czyniła stosunkowo nowy czołg przestarzałym. Ciekawostką jest jednak fakt, że nazwa Challenger zrobiła dużo większą karierę w brytyjskich siłach pancernych Challengerami nazywano późniejsze czołgi brytyjskie, w tym używany obecnie FV4034 Challenger 2.
Dane techniczne:
Masa: 33,05 ton
Wymiary: długość 8,15 m; szerokość 2,90 m; wysokość 2,78 m; prześwit 0,40 m
Załoga: 5 osób
Pancerz: 10-102 mm
Uzbrojenie: armata Mk 2 kal. 76,2 mm, 1 km Besa kal. 7,62 mm
Napęd: 12- cylindrowy, chłodzony cieczą silnik benzynowy Rolls-Royce Meteor o mocy 600 KM zapewniający prędkość maksymalną po drogach 51,5 km/h.
Zdjęcie za: domena publiczna.
Marek Korczyk
