Rok wydania – 2021
Autor – Monika Karolczuk
Wydawnictwo – Aromat Słowa
Liczba stron – 256
Seria wydawnicza – brak
Tematyka – bogato ilustrowany przewodnik po postaciach i miejscach związanych z antykomunistycznym ruchem oporu, a więc Żołnierzami Wyklętymi.
Pamiętam, że po raz pierwszy nad historycznym przewodnikiem pracowałem jako recenzent opracowania poświęconego Normandii ( „Plaże inwazji w Normandii”, Andrzej Łapiński). Taka forma niezwykle przypadła mi do gustu i sam zastanawiałem się nad kolejnymi tematami, które można by ująć w treściwym, bogato ilustrowanym przewodniku historycznym. Pomysłów było co najmniej kilka, a wśród nich przewijali się także Wyklęci. Nic dziwnego, że z wielkim zadowoleniem zasiadłem do lektury „Śladami Żołnierzy Wyklętych”. Monika Karolczuk miała świetny pomysł i zrealizowała go z powodzeniem, oddając do rąk czytelników kompetentne, przemyślane, a przy tym pięknie wydane opracowanie, które – taką mam nadzieję – zostanie kiedyś uzupełnione o kolejną część wpisującą się w upamiętnienie podziemnego ruchu antykomunistycznego.
Na kartach książki znajdziemy 24 historie Wyklętych, w których krótko opisano ich biografie, ze szczególnym uwzględnieniem działalności i szlaku bojowego. Wszystko to zostało uzupełnione licznymi grafikami prezentowanymi w bardzo dobrej jakości. Bardzo ważnym elementem są podrozdziały poświęcone miejscom i znakom pamięci. Pozwalają one na zidentyfikowanie i zlokalizowanie konkretnych obiektów, które współcześnie przypominają o wysiłku zbrojnym antykomunistycznego podziemia, a przy tym są zabytkami na szlaku turystyki historycznej. Tablice, pomniki, kapliczki, nagrobki. Wszystko dobrze oznaczone i opisane, stąd też publikację faktycznie możemy potraktować jak klasyczny przewodnik, uzupełniony jednak w solidną podstawę historyczną.
Monika Karolczuk nie zapomniała bowiem o czytelniku, który niekoniecznie jest nastawiony na podróżowanie. Opisy poszczególnych postaci nie są wyczerpujące, ale zawierają najważniejsze dane biograficzne wprowadzające do tematu. Oczywiście, niektóre z biografii prezentują się dość ubogo, zważywszy na dostępność monografii poświęconych poszczególnym żołnierzom. Są jednak bardzo dobrym, zbiorczym zestawieniem najważniejszych faktów, które mają nas prowadzić do XXI wieku. Skrótowość wymusiła na autorce pominięcie niektórych ważnych kwestii, w tym dyskusji ideologicznych oraz ocen postaw Wyklętych. W przypadku Józefa Kurasia ps. „Ogień” zaznaczony został temat antysemickich likwidacji, jednak komentarz został ograniczony do raptem jednego zdania, które w żaden sposób nie oddaje głębi dyskusji na ten temat. Musimy mieć zatem świadomość, iż przewodnik pozostaje przewodnikiem, a nie solidnym opracowaniem historycznym wyczerpującym temat. Czerpanie wiedzy o Wyklętych wyłącznie z krótkich notek biograficznych byłoby po prostu błędem. W moim odczuciu bardzo dobrym uzupełnieniem dla przewodnika Karolczuk może być niedawno wydana publikacja Stanisława Płużańskiego zatytułowana „Mróz, głód i wszy”. Na jej łamach znajdziemy masę informacje na temat codzienności Wyklętych. Tak zaopatrzeni nie powinniśmy mieć problemu z wyobrażeniem sobie, jak wyglądała służba w szeregach powojennych oddziałów partyzanckich, choć i tu nie należy zapominać, iż wiele kontrowersyjnych aspektów zostało pominiętych przez autora.
Wróćmy jeszcze do Karolczuk i bardzo dobrej pracy Wydawnictwa Aromat Słowa. Książka udanie łączy zgrabne, krótkie, ale treściwe opisy wydarzeń i postaci ze świetną szatą graficzną. Doskonała jakość papieru koresponduje z przemyślanym układem graficznym, który jest bardzo czytelny. Liczba ilustracji nie jest przytłaczająca, dzięki czemu czytelnicy powinni mieć wrażenie dobrego balansu między treściami pisanymi i graficznymi. Znakomicie rozwiązano sprawę prostych mapek orientacyjnych, które pozwalają nam na szybkie umiejscowienie wydarzeń w kontekście geograficznym, a przez to także społecznym. W konsekwencji książka sprawdza się nie tylko jako przewodnik, ale i jako źródło wiedzy. Rozpatrywanie „Śladami Żołnierzy Wyklętych” wyłącznie w kategoriach przewodnika byłoby sporym niedoszacowaniem wartości publikacji, nawet pomimo oczywistych i naturalnych zastrzeżeń co do szerokości rozważań.
Ocena:
