Miejscownik – litery ABC

A

  • Albania – państwo w zachodniej części Półwyspu Bałkańskiego, stolica Tirana. 7 kwietnia 1939 roku została zajęta przez siły włoskie. Następnie sformowano kolaborancki rząd albański, który szybko uczynił królem Albanii Wiktora Emanuela. Władzę w podbitym kraju sprawował namiestnik Giacomoni. W czasie trwania II wojny światowej na ziemiach zajętych przez Włochów prężnie działał albański ruch oporu. Po porażkach wojsk niemieckich na wschodzie albańska Armia Narodowowyzwoleńcza wyzwoliła terytorium kraju – czerwiec-październik 1944 roku. Szacuje się, iż Albania utraciła w czasie wojny ok. 28 000 obywateli.
  • Aleuty – archipelag w północnej części Oceanu Spokojnego. W czerwcu 1942 roku miejsce walk amerykańsko-japońskich. 3 czerwca samoloty japońskie zaatakowały bazę Dutch Harbor. Kontruderzenie lotnictwa amerykańskiego zniweczyło plany japońskie. W efekcie wiceadm. Hosogaya zdecydował się na zajęcie niewielkich wysepek Attu i Kiska. Wkrótce Amerykanie rozpoczęli stałe naloty na obie wyspy. Japończycy wzmocnili garnizony na Attu i Kiska, co doprowadziło do bitwy koło Wysp Komandorskich 26 marca 1943 roku. 11 maja oddziały amerykańskie wylądowały na Attu. Po 20 dniach udało się im opanować wyspę. Garnizon z Kiski Japończycy ewakuowali w lipcu i sierpniu. 15 sierpnia na wyspie wylądowali Amerykanie, ponownie obejmując ją w swoje posiadanie.
  • Algieria – państwo w północno-zachodniej Afryce, stolica Algier. Od 1830 roku Algieria była kolonią francuską. Po klęsce Francuzów w kampanii 1940 roku dostała się pod władzę rządu Vichy. W listopadzie 1942 roku została zajęta przez lądujące na jej terenie wojska brytyjskie i amerykańskie. Wkrótce władzę przejął Francuski Komitet Wyzwolenia Narodowego gen. de Gaulle’a. Dopiero w 1962 roku Algierczycy uzyskali suwerenność, po wyczerpujących i długotrwałych walkach narodowowyzwoleńczych.
  • Ancona – miasto w środkowych Włoszech leżące nad Adriatykiem. 18 lipca 1944 roku zostało ono zdobyte przez II Korpus Polski pod dowództwem gen. Władysława Andersa, co w dużym stopniu ułatwiło aliantom ostateczne przełamanie linii Gotów.
  • Angers – miasto w zachodniej Francji. Od października 1939 roku do czerwca 1940 roku mieściła się tutaj siedziba Rządu Polski na Emigracji. W chwili zagrożenia Angers przez żołnierzy niemieckich Polacy przenieśli się do Londynu.
  • Anin – podwarszawska miejscowość. W ramach akcji „Wieniec” 8 października 1942 roku Polskie Podziemie wykonało szereg ataków na węzły kolejowe. Jedno z uderzeń dotyczyło Anina, paraliżując ruch transportowy na węźle warszawskim na kilka-kilkanście godzin.
  • Annopol – miejscowość w województwie lubelskim. Podczas kampanii wrześniowej miejsce starć Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej z 10. armią niemiecką. Podczas okupacji Annopol stał się terenem licznych ataków partyzanckich, w tym w grudniu 1943 roku starcia Gwardii Ludowej z miejscowym garnizonem niemieckim. 28 stycznia 1944 roku do miasta wtargnęli żołnierze Armii Ludowej pod dowództwem ppor. E. Gronczewskiego, dokonując szeregu zniszczeń m.in. urzędu gminy i poczty. Annopol wyzwolony został przez wkraczających na ziemie polskie Sowietów 30 lipca 1944 roku.
  • Anzio – miejscowość w zachodnich Włoszech leżąca na południe od Rzymu w prowincji Lacjum. 22 stycznia 1944 roku okolice Anzio stały się rejonem lądowania wojsk alianckich, realizujących założenia planu „Shingle”. Tego dnia przywiezione zostały dwie dywizje piechoty (3 amerykańska i 1 brytyjska) wchodzące w skład VI Korpusu gen. Lucasa. Walki o utrzymanie utworzonego przyczółka trwały aż cztery miesiące. Nie udało się bowiem szybkie uderzenie w kierunku Rzymu. Fiasko operacji „Shingle” spowodowane było zbyt bojaźliwą postawą dowództwa alianckiego i niezdecydowaniem gen. Lucasa.
  • Ardeny – góry położone w południowo-wschodniej Belgii. Najwyższe wzniesienie mierzy 692 m.n.p.m (Botrange). W maju 1940 roku Niemcy zdecydowali się uderzyć przez Ardeny i Belgię na Francję, obchodząc tym samym Linię Maginota. Natarcie powiodło się, co umożliwiło Rzeszy szybszy i okupiony mniejszymi stratami podbój Francji. Podobną ofensywę żołnierze Wehrmachtu starali się wykonać zimą 1944 roku, poczynając od 16 grudnia. Bitwa o Ardeny została jednak przegrana przez Niemców, a natarcie załamało się.
  • Arnhem – miasto we wschodniej Holandii leżące nad Renem. 16 września rozpoczęła się operacja „Market-Garden”, w wyniku której Arnhem stało się polem niezwykle ciężkich walk. W pierwszym dniu trwania operacji wylądowała tu 1. Brytyjska Dywizja Powietrzno-Desantowa. Brytyjczycy nie spodziewali się tak silnego oporu wojsk niemieckich, zostali jednak zaskoczeni przez dwie dywizje pancerne. Na pomoc alianci wysłali 1. Samodzielną Brygadę Spadochronową. Polakom nie udało się jednak przechylić szali zwycięstwa na stronę sił sprzymierzonych. Alianci zmuszeni byli wycofać się w nocy z 25 na 26 września. W wyniku walk miasto zostało poważnie zniszczone.
  • Ateny – stolica Grecji, miasto położone w Attyce. W czasie wojny na Bałkanach zostało opanowane przez jednostki niemieckie.
  • Auschwitz – zobacz Oświęcim.
  • Australia – państwo i zarazem kontynent, stolica Canberra. 3 września 1939 roku Australia, będąca członkiem Brytyjskiej Wspólnoty, wypowiada III Rzeszy wojnę. 9 grudnia 1941 roku Australijczycy to samo uczynili względem Japonii. Armia australijska współdziałała z wojskami alianckimi, angażując się w kampanie w Afryce Północnej i Europie. Podczas działań przeciwko Japonii Australia stała się też jedną z głównych baz wypadowych dla marynarki Stanów Zjednoczonych. Oddziały australijskie wzięły udział m.in.: w bitwie o Tobruk, walkach w Indonezji, Nowej Gwinei, o Wyspy Salomona, Borneo czy Nową Brytanię. Po rozpoczęciu działań wojennych przeciwko Japonii Australijczycy rozpoczęli znaczną rozbudowę własnych sił zbrojnych. W chwili zakończeniu konfliktu rozpoczęto demobilizację zgromadzonych wojsk.
  • Austria – państwo leżące w Europie Środkowej, stolica Wiedeń. W 1938 roku, wyniku tzw. Anschlussu, została przyłączona do III Rzeszy. Na konferencji w Teheranie Wielka Trójka zapowiedziała powrót Austrii do stanu sprzed 1938 roku. W czasie II wojny światowej z Austriaków Niemcy sformowali wspierające ich na froncie jednostki, m.in.: 5 Grupę Armii „Wien”.

B

  • Belgia – państwo leżące w zachodniej Europie, stolica Bruksela. Pomimo deklaracji całkowitej neutralności z 1939 roku, w 1940 roku stała się areną działań jednostek niemieckich, francuskich i brytyjskich. Niemcy, gwałcąc gwarantowane Belgom prawa, dopuścili się do zaatakowania tego kraju 10 maja 1940 roku, a następnie czteroletniej okupacji. W czasie okupacji w Belgii rósł w siłę i prężnie działał tamtejszy ruch oporu. Szacuje się, iż w czerwcu 1944 roku podziemne siły liczyły blisko 50 000 ludzi, które w ciągu kolejnych trzech miesięcy powiększyły się do 75 000. Belgię wyzwoliły siły alianckie (w tym polskie) we wrześniu 1944 roku. Do kraju powrócił działający przez cztery lata na emigracji rząd, który podjął się odbudowy kraju.
  • Belgrad – miasto na terenie obecnej Serbii. Podczas II wojny światowej stolica Jugosławii. Został zajęty przez jednostki niemieckie 13 kwietnia 1941 roku. Wcześniej stał się celem nalotów niemieckiej Luftwaffe. 20 października 1944 roku wyzwolony przez wojska jugosłowiańskie i radzieckie.
  • Berlin – miasto na terenie Niemiec. Stolica III Rzeszy i obecnie RFN. Obiekt walk toczonych od 16 kwietnia do 2 maja 1945 roku pomiędzy wojskami niemieckimi i Armią Czerwoną (tzw. operacja berlińska). Ostatecznie miasto zostało zdobyte przez Sowietów i Polaków. Wcześniej Berlin stał się celem wielu alianckich ataków lotniczych, będąc siedzibą głównych władz hitlerowskich Niemiec. Znajdował się tam między innymi osławiony Reichstag, którego zdobycie przypieczętowało losy miasta i zakończyło długotrwały bój. Zdobycie Berlina było jednym z ostatnich aktów II wojny światowej w Europie. Po wojnie Berlin podzielono na dwie części, oddając pod kontrolę aliantów zachodnich (część zachodnia) oraz ZSRS (Berlin Wschodni).
  • Bolonia – miasto w północnych Włoszech. Od 9 do 21 kwietnia 1945 roku II Korpus Polski toczył zacięte walki o miasto, ostatecznie zdobywając je i kończąc swój szlak bojowy na Półwyspie Apenińskim.
  • Brest – miasto i port w północno-zachodniej Francji. Od 1940 roku obiekt nalotów alianckich samolotów z powodu wybudowania tutaj ważnej niemieckiej bazy łodzi podwodnych. W 1944 roku miasto zostało wyzwolone przez wkraczających do Francji aliantów.
  • Bruksela – stolica Belgii. 18 maja 1940 roku została zajęta przez wojska niemieckie. Ewakuował się stamtąd rząd belgijski H. Pierlota. Miasto zostało wyzwolone 3 września 1944 roku przez wkraczających do Belgii aliantów.
  • Brzezinka – z niem. Birkenau. Niewielka miejscowość w okolicach Oświęcimia, gdzie w czasie II wojny światowej hitlerowcy umieścili największą część składową obozu zagłady KL Auschwitz. Budowa obozu ruszyła w październiku 1941 roku. Wybudowano tu około 300 budynków ogrodzonych drutem kolczastym. Wiosną 1942 roku Niemcy rozpoczęli realizację „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej”, a Birkenau stało się jednym z najbardziej eksploatowanych w tym zbrodniczym procederze. Komór gazowych używano tutaj aż do października 1944 roku. Dokładna liczba ofiar nie jest znana, jednak szacuje się, iż system oświęcimskich obozów pochłonął 4 mln ludzi.
  • Budziszyn – miasto we wschodnich Niemczech. Miejsce bitwy, w której uczestniczyła 2. Armia Ludowego Wojska Polskiego pod dowództwem gen. Karola Świerczewskiego. Bitwę stoczono w dniach 20-30 kwietnia 1945 roku. Choć w ostatecznym rozrachunku Polacy odnieśli sukces, straty jednostki LWP były bardzo duże, a 10-dniowe starcie wykazało nieudolność i nieporadność dowództwa polskiego.
  • Bułgaria – państwo we wschodniej części Półwyspu Bałkańskiego, stolica Sofia. Do 1944 roku rząd bułgarski prowadził politykę proniemiecką. Dzięki Niemcom Bułgarzy uzyskali od Rumunii w 1940 roku Dobrudżę. Rok później przyznano im Macedonię i Trację. Od 13 grudnia 1941 roku Bułgaria znajdowała się w stanie wojny z Wielką Brytanią i Stanami Zjednoczonymi, mimo to nie angażowała się szczególnie w działania na froncie. Dopiero w połowie 1944 roku Bułgarzy nawiązali kontakt z krajami alianckimi, co było bezpośrednim wynikiem zwycięstw Armii Czerwonej odniesionych nad armią niemiecką. 10 września 1944 roku Bułgaria wypowiedziała wojnę III Rzeszy, włączając się do walki przeciwko Niemcom. W latach 1941-44 prężnie działał w Bułgarii ruch partyzancki. Straty wśród ludności bułgarskiej szacuje się na 21 000 ludzi.
  • Bzura – rzeka będąca lewobrzeżnym dopływem Wisły. Nad Bzurą rozegrała się jedna z największych bitew kampanii wrześniowej stoczona w dniach 9-16 września 1939 roku przez jednostki Armii „Pomorze” i „Poznań” z niemieckimi 8. i 10. Armią. Polacy, mimo początkowych sukcesów, nie sprostali przeciwnikowi, ulegając siłom niemieckim. Dzisiaj bitwę nad rzeką Bzurą uważa się za jedno z najdonioślejszych wydarzeń w historii kampanii wrześniowej.

C

  • Caen – miasto w północnej Francji, stolica regionu Normandia. Po wylądowaniu aliantów we Francji w ramach operacji „Overlord” o Caen toczono niezwykle ciężkie walki trwające w czerwcu, lipcu i sierpniu 1944 roku. Ostatecznie miasto zostało zdobyte przez 2. armię brytyjską gen. Dempseya. Bitwa o Caen rozpoczęła się 25 czerwca, a zakończyła zdobyciem miasta na przełomie lipca i sierpnia. W wyniku walk miasto zostało zniszczone w 60%.
  • Casablanca – największe miasto Maroka. W dniach 14-24 stycznia odbyła się tu konferencja szefów państw alianckich, z Rooseveltem i Churchillem na czele. Podjęto ostateczną decyzję o przeprowadzeniu operacji „Husky” oraz zdecydowano się na prowadzenie wojny aż do bezwarunkowej kapitulacji Niemiec.
  • Cherbourg – miasto w północnej Francji leżące w Dolnej Normandii. 21 czerwca 1944 roku Niemcy wycofali się wewnętrznych cherbourgskich fortyfikacji. Następnego dnia amerykańskie 4. i 9. oraz 79. dywizja piechoty gen. Collinsa rozpoczęły natarcie. Ostatecznie garnizon niemiecki poddał się 27 czerwca. W czasie trwania walk alianckie lotnictwo zrzuciło na miasto aż 8200 ton bomb. Dodatkowo obrońcy niemieccy niszczyli to, czego nie byli w stanie uratować przed naporem sił sprzymierzonych, co w efekcie doprowadziło do zrujnowania miasta. Alianci nie mogli też skorzystać z cherbourgskiego portu i dopiero w sierpniu udało się go ponownie uruchomić. Cherbourg odbudowano po wojnie.
  • Chiny – państwo w południowej Azji, stolica Pekin. Już od lat dwudziestych XX wieku toczyły się tu zacięte walki między Komunistyczną Partią Chin a Kuomintangiem z Czang Kaj-szekiem na czele. W 1931 roku wybuchła wojna japońsko-chińska trwająca z przerwami do 1945 roku. W okresie II wojny światowej wojska chińskie wspierały kraje alianckie, stawiając opór Japończykom w południowej Azji. Po kapitulacji Japonii 2 września 1945 roku konflikt przerodził się w wojnę domową, która zakończyła się dopiero w 1949 roku tryumfem komunistów i ustanowieniem Chińskiej Republiki Ludowej. Podczas II wojny światowej straty wśród ludności chińskiej sięgały 10 milionów ludzi.
  • Coëtquidan – obóz wojskowy w Bretanii (północna Francja), który Francuzi przydzielili Polakom w celu szkolenia Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Obóz został uruchomiony 9 września 1939 roku, jednak swoje zadanie zaczął spełniać dopiero po klęsce Polaków w kampanii wrześniowej, gdyż wtedy rozpoczął się napływ polskich żołnierzy do PSZ na Zachodzie.
  • Coventry – angielskie miasto położone w środkowej Anglii. Podczas bitwy o Wielką Brytanię ucierpiało od niemieckich bombardowań. Szczególnie ciężki w skutkach okazał się nalot z 14 listopada 1940 roku. Ataku dokonało 437 samolotów, które zrzuciły 394 tony bomb, 56 ton pocisków zapalających oraz 127 min morskich.
  • Czechosłowacja – państwo w Europie Środkowej, stolica Praga. Na podstawie ustaleń konferencji monachijskiej w 1938 roku hitlerowskie Niemcy dokonały aneksji czeskich Sudetów (dodatkowo Polacy odebrali Czechom Zaolzie). Kilka miesięcy później podobny los spotkał Czechosłowację, której wschodnia część stała się marionetkowym państwem słowackim, a zachodnia trafiła w ręce Niemców. We Francji powstał czeski rząd emigracyjny z E. Beneąem na czele. 27 maja 1942 roku czeskie podziemie dokonało udanego zamachu na Reinharda Heydricha, co doprowadziło do fali represji ze strony hitlerowskich Niemiec. W 1944 roku wybuchło powstanie Słowaków, stłumione siłami niemieckimi. W 1945 roku Czechy zostały wyzwolone przez jednostki Armii Czerwonej, 1 Korpusu Czechosłowackiego, 2 Armii Wojska Polskiego i armii rumuńskiej. 9 maja wyzwolona została Praga.
Pin