Ławrientij Beria (1899-1953) – działacz komunistyczny, szef NKWD oraz jeden z głównych wykonawców „wielkich czystek”. Bliski współpracownik Józefa Stalina.
Urodził się 29 marca 1899 roku w Merkheuli leżącej w Abhazji. Pochodził z niezamożnej rodziny chłopskiej. Edukację rozpoczął w technikum w Suchumi, a następnie studiował na wydziale inżynierii w Baku. W tym mieście rozpoczął swoją karierę w partii bolszewickiej, do której wstąpił w 1917 roku. Doktryna ta zafascynowała go, szybko też zdobywał sobie uznanie przełożonych. Najprawdopodobniej w 1921 roku wstąpił do CzeKa, gdzie wkrótce dopracował się stanowiska szefa OGPU. Szybko jednak dała o sobie znać jego bezwzględna natura. Już w 1924 roku Beria rozpoczął zbrodniczą działalność, której początkiem było krwawe rozprawienie się z gruzińskim powstaniem narodowym. Mimo iż śmierć poniosło nawet do 5 tys. ludzi, działania Berii przyniosły mu rozgłos i uznanie. I właśnie niejako w uznaniu tych zasług mianowano go szefem tajnego politycznego wydziału OGPU oraz przyznano mu Order Czerwonej Gwiazdy. W 1926 roku został Sekretarzem Partii na terenie Gruzji, po sześciu latach ten sam tytuł nadano mu w odniesieniu do całego Zakaukazia. Na XVII Zjeździe Partii w 1934 roku został również członkiem Komitetu Centralnego Partii. Beria miał spory udział w organizowaniu i przeprowadzaniu tzw. „wielkich czystek” w wojsku i partii radzieckiej. Aby przypodobać się Stalinowi, szef OGPU wykonywał wszystkie jego zbrodnicze rozkazy. Po zakończeniu „wielkich czystek” Stalin zorientował się, iż takie działania prowadzą do zguby jego państwa, dlatego też postanowił zreflektować się, degradując szefa NKWD, Nikołaja Jeżowa. Na jego miejsce powołał Ławrientija Berię, który od kilku lat stawał się coraz bliższym współpracownikiem dyktatora gruzińskiego. Od 1941 roku aż do 1953 Beria był wicepremierem ZSRS. Dopiero po śmierci Stalina opozycja, jak utworzyła się w partii, rozpoczęła odwrót od stalinowskich przywódców. W międzyczasie Beria został szefem sowieckiego programu rozbudowy atomowej, a rok później, w 1945 roku, mianowano go marszałkiem ZSRR. Po kolejnym roku został członkiem Biura Politycznego WKP(b). Jak już mówiliśmy, w 1953 roku kariera Berii złamała się. Podejrzewano, iż brał on udział w rzekomej próbie zamordowania Stalina, aby przejąć władzę na własną rękę. Nawet, jeśli była to prawda, Beria miał pecha, bowiem w kraju wytworzyła się silna opozycja przeciwko szefowi NKWD. Skłóceni działacze partyjni zjednoczyli się we wspólnej akcji przeciwko Berii. Chruszczow, Malenkow i Mołotow nie dość, że pozbawili Berii dostojeństw partyjnych, wytoczyli mu proces, w którym zarzucono mu działalność na rzecz obcego wywiadu. Po krótkim dochodzeniu Berię skazano na śmierć. Prawdopodobnie zamordowano go jeszcze zanim rozpoczął się proces, a całą otoczkę sądową sfingowano, aby nie wzbudzać podejrzeń i niepotrzebnych rozruchów. Oficjalnie jednak wyrok wykonano 23 grudnia 1953 roku w Moskwie.
Jego rozkazy odznaczały się wyjątkową brutalnością. We wrześniu 1939 roku sterował prześladowaniami Polaków, decydując także o sporządzeniu specjalnych list, na których znajdowały się nazwiska ludzi przeznaczonych do aresztowania. Co więcej, zakładał on również wprowadzenie masowego terroru na ziemiach polskich. W marcu 1940 roku był jednym z sygnatariuszy dokumentu, który przesądził o losach polskich więźniów pomordowanych w Katyniu. Nie był to jednak koniec jego zbrodniczej działalności. Przykładem niech będzie komenda z 11 stycznia 1945 roku dotycząca walki Armii Czerwonej z podziemiem polskim (cytat za „Komunizm w Polsce” Praca zbiorowa):
Pełnomocnicy NKWD ZSRS otrzymali zadania: w miarę przesuwania się jednostek Armii Czerwonej niezwłocznie przeprowadzać na terenach wyzwolonych z wojsk przeciwnika niezbędne działania czekistowskie, zapewniające wykrycie i aresztowanie szpiegowsko-dywersyjnej agentury niemieckich organów wywiadu, terrorystów, członków różnych wrogich organizacji, grup bandycko-powstańczych, niezależnie od narodowości i obywatelstwa; wykrywać i konfiskować nielegalne radiostacje, składy broni, podziemne drukarnie i inną bazę materiałowo-techniczną, przeznaczoną do wrogiej działalności. […]
Tym samym represjom podlegali również polscy działacze podziemia, które sterowane było przez Rząd Emigracyjny w Londynie.
