Wojna amerykańsko-japońska, toczona nad wodami Pacyfiku w latach 1941-1945, była pierwszym większym konfliktem, w którym wpływ lotnictwa na walki morskie był porównywalny (a czasami nawet większy) do roli okrętów wojennych. Zastosowanie zróżnicowanych typów maszyn, zarówno tych o klasycznej konstrukcji, jak i tych innowacyjnych, stanowiło przełom w myśleniu o taktyce i technice wojennej. W tym artykule zostaną omówione cztery myśliwce amerykańskie i japońskie, choć oczywiście jest to ledwie ułamek arsenału flot powietrznych obu krajów.. Zostaną przedstawione w specyficznej, „pojedynkowej” formie, w której konkretna konstrukcja amerykańska będzie przyrównana do japońskiej odpowiedniczki.
Dwa klasyki – Grumman 4F4 Wildcat i Mitsubishi A5M Claude
Myśliwiec pokładowy Grumman F4F Wildcat wszedł do służby w 1940 roku. Był wdrażany przez US Navy wyjątkowo wolno. W pierwszym roku zamówień dostarczono jedynie 22 maszyny. Jego udana konstrukcja przyczyniła się jednak do tego, że już w następnym roku Wildcatami obsadzono prawie wszystkie eskadry myśliwskie floty amerykańskiej. Weszły one także w skład sił powietrznych brytyjskiej Royal Navy (pod nazwą F4F-Martlet I). W konsekwencji popularne Wildcaty były jednymi z podstawowych maszyn alianckich, jakie zmierzyły się z atakiem japońskiej floty rozpoczętym w grudniu 1941 roku. Choć ustępowały konstrukcjom japońskim, przyczyniły się do licznych zwycięstw powietrznych oraz pozwoliły amerykańskim pilotom na zdobycie niezbędnego doświadczenia. Wsławiły się chociażby w walkach nad Guadalcanal w 1942 roku (gdzie jednym z pilotów był as US Marine Corps Joe Foss).
Mitsubishi A5M, znany żołnierzom alianckim od nazwą „Claude”, był pierwszym samodzielnym japońskim myśliwcem pokładowym. Wykazał on, że Japończycy potrafili stworzyć bazującą na własnej myśli technicznej konstrukcję, która nie była po żadnym względem gorsza od odpowiedników z Europy lub Ameryki Północnej. „Claude” wszedł do służby w 1937 roku i był produkowany do 1943 roku. Występował w wersjach z zamkniętą oraz otwartą kabiną. Co ciekawe, na bazie A5M zbudowano liczne dwumiejscowe samoloty szkolne (A5M4-K). Interesujące, że mimo iż ten samolot był wzorem dla późniejszych sławnych Mitsubishi Zero, to jego udział w bezpośrednich walkach nad Pacyfikiem był nikły i sprowadzał się głównie do udziału w ataku na Davao na Filipinach. Używany był głównie w czasie walk w Chinach oraz do eskorty bombowców.
Dane techniczne:
Typ: jednomiejscowy, jednopłatowy myśliwiec podkładowy
Napęd: silnik gwiazdowy Pratt & Whitney R-1830-86 o mocy 895 kW (1200KM)
Wymiary: rozpiętość 11,58m,długość 8,76m,wysokość 6,60m, powierzchnia nośna 24,15m2
Masa: własna 2624 kg i startowa 3607 kg
Osiągi: prędkość maks. 512 km/h, wznoszenie 549 m/min, pułap prakt. 10640 m, zasięg 1240 km
Uzbrojenie: 6 km-ów Browning kal. 12,7mm
Typ: jednomiejscowy, jednopłatowy myśliwiec pokładowy
Napęd: silnik gwiazdowy, 9 cylindrowy Nakajima Kotobuki 41 o mocy 529 kW (710)
Wymiary: rozpiętość 11,00m, długość 7,55m, wysokość 3,20m, powierzchnia nośna 17,8m
Masa: własna 1216 kg i startowa 1705 kg
Osiągi: prędkość maks.440 km/h, czas wznoszenia na 3000m 3min35 s, pułap prakt.9800m, zasięg 1200 km z dodatkowym zbiornikiem paliwa
Uzbrojenie: 2 km-y kal. 7,71mm, ładunek bomb o masie do 60 kg
Udana modernizacja naprzeciw legendzie – Grumman F6F Hellcat i Mitsubishi A6M Zero
Grumman F6F Hellcat zasłynął głównie z tego, iż odebrał panowanie nad Pacyfikiem swojemu „rywalowi”, Mitsubishi Zero. Mówią o tym zwłaszcza statystyki – Hellcaty zestrzeliły 5156 japońskich samolotów przy stratach własnych wynoszących jedynie 270 maszyn. Należy jednak pamiętać, w jakim okresie notowano największe tryumfy Hellcatów. Grumman F6F był projektowany od 1941 roku jak następca Grummana F4F Wildcat. Był też, w pewnym sensie, jego „potomkiem”. Stanowił bowiem znacznie szybszą, bardziej aerodynamiczną wersję swojego poprzednika. Służbę rozpoczął w 1943 roku i szybko dowiódł swojej wartości. Sprawdził się zwłaszcza w czasie bitwy na Morzu Filipińskim (19-20 czerwca 1944), kiedy to Hellcaty zdziesiątkowały japońskie samoloty startujące z lotniskowców. Ponadto, zastosowanie w Grummanach F6F dodatkowych zbiorników z paliwem znacznie zwiększyło ich zasięg, co było kluczowe w walkach nad rozległymi wodami Pacyfiku. Podobnie jak jego poprzednik, Grumman F4F Wildcat, Hellcat trafił także na wyposażenie sił brytyjskich, gdzie znany był pod nazwą Ganner Mk I. Mitsubishi A6M Zero (lub Reisen) został wprowadzony do Lotnictwa Cesarskiej Marynarki Japońskiej w lipcu 1940 roku. Był jednym z najlepszych i najsłynniejszych myśliwców II wojny światowej. W pewnym sensie był dla Cesarstwa Japońskiego tym, czym Messerschmitt Bf 109 dla Trzeciej Rzeszy. Jest uznawany za pierwszy myśliwiec pokładowy na świecie, który nie ustępował pod względem osiągów odpowiednikom operującym z lotnisk lądowych. Ponadto, choć w gruncie rzeczy z powodu braku następcy, wyprodukowano aż 11 280 egzemplarzy Mitsubishi A6M, nazwanego przez Amerykanów „Zero” (początkowo miał u aliantów kryptonim „Zeke”, jednak z czasem przyjęła się japońska nazwa „Zero Sen”). Wyniki bojowe myśliwców Zero można najkrócej określić mianem imponujących,nawet jeśli w schyłkowej fazie wojny Amerykanie byli w stanie skutecznie zneutralizować atuty japońskich myśliwców. Za przykład może posłużyć bitwa o Jawę z 8 marca 1942 roku, w czasie której piloci A6M zniszczyli aż 550 samolotów alianckich! Doskonała koniunktura myśliwców Zero skończyła się wraz z użyciem przez Amerykanów opisanych wyżej Hellcatów. Co ciekawe, tak samo jak Hellcaty, Zero wykorzystywały zewnętrzne zbiorniki paliwa, które znacznie zwiększały ich zasięgi. To właśnie na myśliwcach Zero latali najsłynniejsi japońscy piloci, tacy jak chociażby Saburo Sakai.
Dane techniczne:
Typ: jednomiejscowy, jednopłatowy myśliwiec podkładowy
Napęd: silnik gwiazdowy, 18-cylindrowy P&W R-2800-10W o mocy 1492 kW (2000 KM)
Wymiary: rozpiętość 13,05m,długość 10,23m, wysokość 3,99m, powierzchnia nośna 31,03m2
Masa: własna 4190 kg i startowa 6991 kg
Osiągi: prędkość maks. 612 km/h, czas wznoszenia na 908 m 1 min, pułap prakt. 11 370 m, zasięg 1529 km (lub 2559 km przy zewnętrznych zbiornikach)
Uzbrojenie: 6 km-ów Browning kal. 12,7mm
Typ: jednomiejscowy dolnopłat myśliwski
Napęd: silnik gwiazdowy, 14-cylindrowy Nakajima sakae 21 o mocy 842 kW (1130 KM)
Wymiary: rozpiętość 11,00m, długość 9,12m, wysokość 3,57m, powierzchnia nośna 21,38m2
Masa: własna 1750 kg i startowa 2689 kg
Osiągi: prędkość maks. 559 km/h, czas wznoszenia na 960m 1 min, pułap prakt. 11 740m zasięg 1920 km (lub 3104 km z zewnętrznym zbiornikiem)
Uzbrojenie: 2 działka typ 99 kal. 20mm, 2 km-y kal. 13,2mm, oraz km typ 97 kal. 7,7mm
Przechylić szalę zwycięstwa Można uznać, że przysłowiowa „szala zwycięstwa” z równego poziomu przechylała się na korzyść raz jednej, raz drugiej strony. Pierwsze myśliwce pokładowe, Grumman F4F Wildcat oraz Mitsubishi A5M Claude reprezentowały porównywalny poziom i cechowały się w latach 40-tych XX wieku dość klasyczną konstrukcją. Obie maszyny nie zwykły stawać ze sobą do walki, co wynikało z użycia ich na innych teatrach wojny – w efekcie porównanie ich dokonań nie jest w pełni możliwe, a zestawienie sukcesów mogłoby zostać zafałszowane przez rozbieżne statystyki. W pierwszym okresie walk na Pacyfiku znaczącą przewagę zdobyli Japończycy, których Mitsubishi A6M Zero zapewnił im prawie dwuletnią dominację Amerykanami. I w tym wypadku należy wziąć pod uwagę ogół wydarzeń na Pacyfiku, które przecież kształtowały także wynik starć powietrznych. Gdy Amerykanie wprowadzili do służby Grummana F6F Hellcata, ten w 1943 roku przywrócił im przewagę, wpisując się w coraz bardziej znaczącą przewagę ilościową i jakościową po stronie USA. Japońska gospodarka, która w przeciwieństwie do amerykańskiej nie była w stanie podołać wieloletniej wojnie, nie zdołała wytworzyć nowego samolotu, który odwróciłby losy walk. Bądźmy jednak szczerzy, niezależnie od zaawansowania technologicznego japońskich myśliwców, dominacja Amerykanów z każdym kolejnym tygodniem trwania wojny była coraz większa, by w 1945 roku przeistoczyć się w końcowe zwycięstwo.
Bibliografia:
R. Jackson, 101 słynnych samolotów myśliwskich. Legendarne myśliwce od I wojny światowej do dziś, przeł. P. Jasiński, Warszawa 2017.
Z. Flisowski, Od Pearl Harbor do Singapuru, Poznań 1984.
Fotografia tytułowa: Grumman F6F Hellcat na fotografii z 1942 roku. Źródło: Wikimedia/US Navy, domena publiczna.
Marek Korczyk – historyk, absolwent Uniwersytetu Śląskiego. Do jego zainteresowań należą przede wszystkim historia wojskowości oraz dzieje XX wieku. Kolekcjoner różnego rodzaju antyków, zwłaszcza numizmatycznych i filatelistycznych, oraz militariów. Za swój cel uważa obiektywne przedstawianie dziejów minionego stulecia oraz popularyzację mniej znanych źródeł i materiałów historycznych.
Szymon Cieślik – modelarz oraz pasjonat wszelkiego rodzaju uzbrojenia, począwszy od czasów prehistorycznych aż po współczesną broń. Interesuje się także innymi aspektami techniki, które popularyzuje w swojej pracy modelarskiej. Głównym zagadnieniem, jakiego badaniem się zajmuje, są militarne dzieje II wojny światowej. Jest studentem budownictwa na Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Białej.
