24 marca obchodzimy Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów podczas okupacji niemieckiej. To doskonała okazja, by przedstawić historię Polaków Domiceli i Wiesława Czerwińskich – odznaczonych Medalem Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata – za uratowanie kilkuletniego dziecka pochodzenia żydowskiego. Ich losy zostały opisane w książce „Słuszny wybór” wydanej przez PWN.
Wiesław i Domicela
Wiesław Czerwiński, zawodowy oficer po „Szkole Orląt” w Dęblinie – tak jak wielu jego kolegów w tamtym okresie – był członkiem Armii Krajowej. Wojna zastała go podczas odbywania ostatniego roku „Szkoły Orląt”. Po ewakuacji z Dęblina wraz z kolegami z oddziału, został złapany i osadzony przez Niemców w przejściowym obozie (Durchgangslager Dulag) w Przemyślu. Z pomocą miejscowej ludności udało im się zbiec z obozu. Po ucieczce udał się do Warszawy, gdzie zdobył kontakt do tworzącego się Związku Walki Zbrojnej (do 12 listopada Służba Zwycięstwu Polsce), który 14 lutego 1942 r. został przemianowany na Armię Krajową. Po złożeniu przysięgi przybrał pseudonim „Wiesław”, a jego bezpośrednim zwierzchnikiem został kpt. Jerzy Czarski ps. „Czachar”.
Od początku Wiesław Czerwiński aktywnie angażował się w działania AK. Jesienią 1943 r. zorganizował konspiracyjną wytwórnie pistoletów maszynowych na podstawie otrzymanego ze zrzutów kompletu rysunków technicznych pistoletu maszynowego „Sten”. Montownia zlokalizowana została w lokalu nr. 16 przy ul. Przyokopowej 27 w Warszawie.
Wiesław poznał swoją przyszłą żonę, podczas okupacji, już po powrocie do Warszawy. Danka (Domicela) pracowała w sklepie z farbami Lorentowicza na ul. Widok i to tam się poznali. Wiesław przyszedł do sklepu jako klient i zakochał się od pierwszego wejrzenia. Wkrótce, wzięli ślub i zamieszkali w mieszkaniu ojca Wiesława przy ul Chopina 1 w centrum okupowanej Warszawy. To w tym mieszkaniu pomimo zagrożenia związanego z działalnością konspiracyjną oraz ustanowionej przez niemieckiego okupanta, kary śmierci za pomoc osobom pochodzenia żydowskiego, przez prawie 3 lata okupacji otaczali opieką i tworzyli prawdziwy kochający dom dla chłopca – pochodzenia żydowskiego – o imieniu Bogdan.
Sprawiedliwi
Działalność konspiracyjna Wiesław Czerwińskiego była obciążona dużym ryzykiem i zagrożeniem życia. Nakrycie montowni przez Niemców sprawiło, że cała rodzina musiała uciekać z Warszawy.
„Wiesław po wpadce wytwórni musiał wraz z rodziną wyjechać z Warszawy. Domicela była wtedy w zaawansowanej ciąży. Mało brakowało, a zostaliby złapani przez Niemców w swoim mieszkaniu na Chopina. Nie wiedząc o wpadce i grożącym zagrożeniu, wszyscy razem wracali tego dnia do domu i tylko spojrzenie i znak od gospodarza domu ostrzegł ich, że w mieszkaniu czeka na nich gestapo. Musieli obojętnie przejść obok kamienicy, nie sugerując, że w niej mieszkają. W mieszkaniu pozostawili cały swój dobytek, ale ocalili to, co najważniejsze: życie swoje i będącego pod ich opieką dziecka. Bogdan został przekazany swojej matce. Wiesław wraz z Domicelą, jej siostrami Stefą i Jadwigą (również w ciąży) oraz jej mężem Marianem wyjechali w okolice Sandomierza.” (fragment z książki Filipa Czerwińskiego, „Słuszny Wybór”, 2021)
Po wojnie rodzice ocalonego Bogdana, Janina i Stanisław, mieszkali wraz z synem przez co najmniej kilka miesięcy w Łodzi. Następnie przenieśli się do Austrii, skąd w 1947 lub 1948 roku wyjechali do USA i osiedlili się na stałe w Kalifornii. Ocalony Bogdan, który dopiero jako dorosły mężczyzna dowiedział się o tej niezwykłej historii swojego dzieciństwa i poświęceniu Wiesława i Domiceli Czerwińskich złożył świadectwo w Yad Vashen. Domicela i Wiesław Czerwińscy zostali odznaczeni Medalem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata w dniu 11 kwietnia 2007 r. Niestety nie dożyli tej chwili, odznaczenie odebrał syn – Ryszard Czerwiński.
Dzięki zgodzie rodziny Państwa Czerwińskich, prezentujemy dyplom honorowy odznaczenia medalem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata oraz kopie oryginalnych zdjęć będących świadkami tamtej niesamowitej historii, która opisana została w książce „Słuszny Wybór” napisanej przez wnuka Sprawiedliwych, Pana Filipa Czerwińskiego. Po najechaniu kursorem myszy na zdjęcie dostępny jest opis fotografii.
Filip Czerwiński – wnuk Domiceli i Wiesława Czerwińskich oraz autor książki poświęconej ich heroizmowi zatytułowanej „Słuszny wybór”.
