Związek Radziecki, który przez niemal siedemdziesiąt lat stanowił jedno z największych imperium świata zrodził się na gruzach innego niedemokratycznego systemu. Upadek carskiej Rosji w wyniku udanej rewolucji robotniczej był początkiem nowej komunistycznej ery w dziejach regionu. Rewolucja październikowa była punktem zwrotnym w wielowiekowej historii Rosji. Upadek caratu nie przyniósł jednak spodziewanej przez Rosjan równości i wolności. Wprost przeciwnie. Dał początek krwawej dyktaturze komunistycznej. Skutki rewolucji październikowej trwale naznaczyły losy nie tylko Rosji, ale całej Europy Środkowo-Wschodniej, przez wiele lat pozbawionej możliwości samostanowienia i ciemiężonej przez totalitarny system.
Rewolucja
I wojna światowa była jedną z największych tragedii w dziejach ludzkości. Przedłużający się konflikt, skala zniszczeń, niezwykle wysoka śmiertelność doprowadziły do dramatu dziesiątek milionów mieszkańców Europy. Nastroje w carskiej Rosji zostały zdominowane przez walczące ze sobą frakcje reprezentujące klasy ubogie – przede wszystkim robotników i chłopstwo. W konsekwencji w lutym 1917 roku mieszkańcy Piotrogrodu wyszli na ulice, by zamanifestować brak poparcia dla władzy cara Mikołaja II. Mimo prób tłumienia rozruchów car musiał abdykować. Kolejne rządy tymczasowe nie były w stanie opanować rewolucyjnych nastrojów. W listopadzie 1917 roku frakcja bolszewików po raz kolejny wyprowadziła ludzi na ulice i siłą przejęła władzę. Na czele powołanej Rady Komisarzy Ludowych stanął przywódca ruchu Włodzimierz Lenin.
Nie oznaczało to końca zawieruchy. W praktyce ścierające się ze sobą frakcje polityczne doprowadziły do wybuchu wojny domowej. Przeciwko komunistycznym bolszewikom stanęli obrońcy dotychczasowego ładu sprzeciwiający się rewolucji w jej ekstremalnej formie. Do 1920 roku bolszewikom udało się rozstrzygnąć starcie na swoją korzyść. Zwycięstwo w wojnie domowej zachęciło ich do próby ekspansji w kierunku zachodnim, co zaowocowało wojną z Polską. Wojna polsko-bolszewicka zakończyła się porozumieniem pokojowym podpisanym w Rydze w marcu 1921 roku. Na mocy układu ustalona została zachodnia granica Polski oparta na linii wyznaczanej przez granicę Rzeczpospolitej sprzed II rozbioru w 1793 roku.
Ideologia
Ideologia bolszewików była oparta na myśli politycznej stworzonej w XIX wieku przez Karola Marksa i Fryderyka Engelsa. W późniejszym okresie doktryna ta ewoluowała w leninizm i stalinizm, uwzględniając specyfikę rządów dyktatorskich dwóch komunistycznych przywódców. W największym uproszczeniu bolszewicy postulowali rewolucję proletariatu, upadek kapitalizmu i rządy robotniczych rad. W praktyce powstały na zgliszczach caratu Związek Radziecki był państwem totalitarnym zarządzanym przy wykorzystaniu rozbudowanego aparatu represji, indoktrynującym obywateli, zwalczającym indywidualizm i własność. Elementem charakterystycznym dla polityki międzynarodowej bolszewików był imperializm rozumiany nie tylko przez pryzmat rozszerzenia rewolucji na inne kraje, ale i podbojów militarnych państw ościennych.
Fotografia tytułowa: Włodzimierz Lenin podczas przemówienia w 1920 roku. Po prawej widoczny Lew Trocki (Wikipedia, domena publiczna).
