Zakończenie II wojny światowej nie było końcem walki o wolność narodu polskiego. Przejęcie władzy przez komunistów, a przez to podporządkowanie Związkowi Radzieckiemu wykształciło silny antykomunistyczny ruch oporu. Przybierał on formę organizacji militarnych prowadzących do konfrontacji zbrojnej (w tym antykomunistyczne podziemie jako ,,Żołnierze Wyklęci”), jak również ruchów politycznych (po wojnie Polskie Stronnictwo Ludowe) oraz społecznych (Komitet Obrony Robotników, związek zawodowy ,,Solidarność”). Przez lata Polacy starali się zrzucić jarzmo niewoli, aktywnie uczestnicząc w działaniach sprzyjających odzyskaniu pełnej niepodległości. Udało się to dopiero w 1989 roku, a pierwsze wolne wybory zorganizowane w kraju bloku komunistycznego przyczyniły się do upadku Związku Radzieckiego i zjednoczenia Europy. Polska odegrała w tym procesie kluczową rolę.
Początkowo ciężar walki spoczywał na członkach antykomunistycznych grup partyzanckich określanych zbiorczym mianem Żołnierzy Wyklętych. Należy podkreślić, że pomimo licznych represji względem narodu polskiego władze komunistyczne przystąpiły do odbudowy kraju ze zniszczeń wojennych, dzięki czemu zyskały poparcie społeczeństwa dla idei odnowy. Powstawały fabryki, szkoły, z gruzów dźwignięto niemal doszczętnie zniszczoną przez Niemców Warszawę. Komunistyczny reżim był jednak skrajnie antydemokratyczny, co wiązało się z prześladowaniami opozycji politycznej, fałszowaniem wyborów oraz brakiem swobód i wolności obywatelskich. W latach pięćdziesiątych Polacy żywili nadzieje na polityczną odwilż. Przyczyniło się to do powstania kolejnych ruchów wolnościowych i protestów społecznych (m.in. w czerwcu 1956 roku w Poznaniu). W latach sześćdziesiątych idee niepodległościowe i reformatorskie były szczególnie widoczne w środowisku studenckim, narastało również wrzenie wśród robotników. Doprowadziło to do fali protestów na Wybrzeżu latem 1970 roku. Negatywne nastroje były także konsekwencją nieefektywnej polityki gospodarczej, rosnącego zadłużenia oraz błędnych reform. W kraju brakowało podstawowych artykułów żywnościowych, rosło społeczne niezadowolenie.
W latach siedemdziesiątych strajki wybuchały w Radomiu (1976), a coraz większą aktywność przejawiały środowiska akademickie i robotnicze. Ich efektem było powołanie organizacji Komitet Obrony Robotników oraz Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela, które deklarowały walkę o prawa i wolności oraz miały charakter antykomunistyczny. Dużą aktywność na polu walki o wolność przejawiał Kościół Katolicki, silnie zwalczany przez władze komunistyczne. Jednym z przełomowych momentów był wybór Polaka Karola Wojtyły na papieża w 1978 roku. Rok później Jan Paweł II odwiedził Polskę. Wydarzenie to stało się katalizatorem powstania ,,Solidarności” jako niezależnego związku zawodowego, który w istocie przerodził się w potężny, ogólnopolski ruch zdolny do obalenia władzy.
Fotografia tytułowa: Żołnierze powojennej partyzantki antykomunistycznej. Od lewej: Henryk Wybranowski „Tarzan”, Edward Taraszkiewicz „Żelazny”, Mieczysław Małecki „Sokół” i Stanisław Pakuła „Krzewina” (czerwiec 1947). Źródło: Wikipedia, domena publiczna.
