Od połowy 1940 roku ciężar działań przeciwko koalicji państw faszystowskich (przede wszystkim Niemcy i Włochy) spoczywał na Brytyjczykach oraz w mniejszym stopniu ich sojusznikach, którzy jednak stanowili cenne wsparcie (m.in. polscy lotnicy w czasie bitwy o Anglię) w trakcie kampanii prowadzonych na wielu frontach. Wysiłek międzynarodowej koalicji miał także dyplomatyczne poparcie Stanów Zjednoczonych, które mimo deklarowanego izolacjonizmu w polityce zagranicznej były uczestnikiem życia politycznego, utrzymując szczególnie bliskie stosunki z Wielką Brytanią.
USA na cichym froncie
W marcu 1941 roku USA zaaprobowały federalną ustawę znaną jako Lend Lease Act, która w praktyce umożliwiała im materialne wsparcie sojuszu alianckiego. Niejako dopełnieniem coraz aktywniejszej polityki prezydenta Franklina Delano Roosevelta było sygnowanie Karty Atlantyckiej. Dokument został podpisany 14 sierpnia 1941 roku na pokładzie brytyjskiego pancernika ,,Prince of Wales”. Jego sygnatariuszami zostali Roosevelt i premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill.
Oba państwa zobowiązały się do prowadzenia polityki podporządkowanej ośmiu wspólnym celom, podstawowym zasadom, które miały rządzić stosunkami międzynarodowymi po zakończeniu konfliktu. Do najważniejszych punktów zaliczyć należy deklarację zwalczania totalitaryzmu faszystowskiego, prawo do samostanowienia narodów, propozycje wolnych gospodarek i ścisłej współpracy międzynarodowej na polu wymiany handlowej, zrzeczenie się przemocy, zdobyczy terytorialnych i chęć utrzymania przedwojennego status quo w kontekście stanu posiadania oraz otwarcie mórz i oceanów do swobodnej żeglugi i handlu.
Znaczenie
Sygnowanie dokumentu było niezwykle ważnym aktem politycznym, który plasował formalnie neutralne Stany Zjednoczone po stronie państw koalicji antyhitlerowskiej. Karta Atlantycka została następnie podpisana przez przedstawicieli innych państw alianckich, w tym reprezentantów Związku Radzieckiego, Australii, emigracyjnych rządów Polski i Czechosłowacji. Zapisy dokumentu miały niebagatelne znaczenie dla kształtowania polityki alianckich mocarstw oraz procesu przywracania pokoju w Europie. Stały się także podstawą dla utworzenia Organizacji Narodów Zjednoczonych, międzynarodowego gremium, które miało zastąpić nieudolną przedwojenną Ligę Narodów. Należy jednak podkreślić, że wobec trudności w egzekwowaniu niektórych zapisów Karty Atlantyckiej, część zasad pozostała martwa i nie miała zastosowania chociażby w odniesieniu do powojennej radzieckiej strefy wpływów. Idea samostanowienia narodów została przekreślona radziecką dominacją w Europie Wschodniej i Środkowej, w tym wpływem Moskwy na charakter i obsadę rządów wielu państw.
Zdjęcie tytułowe: Roosevelt i Churchill. Zdjęcie za: https://dzieje.pl/aktualnosci/75-rocznica-podpisania-karty-atlantyckiej.
