Rok wydania – 2016
Autor – Grzegorz Sojda, Grzegorz Śliżewski, Piotr Hodyra
Wydawnictwo – Almapress
Liczba stron – 720
Seria wydawnicza – Nieznane oblicza historii
Tematyka – historia Polskich Skrzydeł w czasie bitwy o Anglię.
„Ci cholerni Polacy” – w tym prostym stwierdzeniu koncentrowało się szczególnie wiele emocji związanych z pobytem naszych rodaków na Wyspach Brytyjskich w czasie II wojny światowej. Niesforni, nieprzychylni nauce, a jednak genialni piloci, bez których bitwa o Anglię nie mogłaby zostać wygrana. Obserwujący wówczas szykujących się do boju myśliwców odnosili wrażenie, że Polacy są połączeniem ułańskiej fantazji, odwagi, ale i swego rodzaju kunsztu przynależnego wyłącznie najlepszym. Nie brakowało skandali, ale i spektakularnych sukcesów. Właśnie to, choć może bardziej z punktu widzenia kronikarzy niż zafascynowanych lotnictwem amatorów historii starają się zaprezentować czytelnikom autorzy opracowania „Ci cholerni Polacy”. Trzech polskich historyków wyznaczyło sobie trudne zadanie zrewidowania tego, co do tej pory wiedzieliśmy o organizacji, funkcjonowaniu i służbie bojowej Polskich Sił Powietrznych w czasie bitwy o Wielką Brytanię. Grzegorz Sojda, Grzegorz Śliżewski i Piotr Hodyra spisali się naprawdę bardzo dobrze i, mimo delikatnych niedociągnięć, oddali znakomitą publikację, która jeszcze przez lata będzie jednym z czołowych źródeł wiedzy na temat Polskich Skrzydeł.
Książka ukazała się w 2016 roku nakładem Wydawnictwa Almapress, które z powodzeniem rozwija poczytną serię „Nieznane oblicza historii”. Tytuł serii może nieco mylić. „Ci cholerni Polacy” nie są opracowaniem, które wyciąga na światło dzienne nieznane fakty. To raczej dopracowana kronika oparta głównie na drugowojennych źródłach. Autorzy celowo pominęli znaczną część publikowanych w późniejszym czasie wspomnień, by nie narażać się na subiektywizm ich twórców. Starają się w sposób kompleksowy zaprezentować to, co działo się przed i w czasie bitwy o Anglię, uwzględniając i podkreślając rolę polskich lotników. W efekcie prezentują połączenie analizy struktur organizacyjnych i formowania polskich jednostek, jak również skrupulatny, metodyczny przegląd wydarzeń, które stały się udziałem naszych rodaków. Autorzy wykonali wręcz katorżniczą pracę archiwalną, odtwarzając pełny szlak bojowy polskich pilotów. Ich kronika jest niezwykle dokładna, a całość uzupełniają znakomite dodatki będące źródłem ogromu informacji.
Jeśli można na coś ponarzekać, to na stylistykę narracji. Wydarzenia z udziałem polskich pilotów miały w sobie coś z magii, spektakularności, którą z taką emocjonalnością oddali chociażby autorzy „Sprawy honoru”. Nie spodziewajmy się powtórki z rozrywki. „Ci cholerni Polacy” to przede wszystkim dokument, a nie pełna energii wyprawa do przeszłości. Nikt nie oczekuje od autorów, że pójdą przetartym przez Lynne Olson i Stanleya Cloud szlakiem. Przeciwnie, wykonali znakomitą robotę, tworząc kompletną i popartą ogromem dodatkowych informacji kronikę. Zabrakło im w tym nieco więcej polotu, energii, która przyciągnęłaby także czytelników nie poszukujących wyłącznie suchej informacji. Z jednej strony dostajemy zatem opracowanie kompetentne i stojące na znacznie wyższym poziomie merytorycznym, z drugiej tracimy odrobinę przyjemności z czytania. Taki często urok żmudnej, mozolnej historycznej pracy.
Funkcjonowanie polskich jednostek zostało opowiedziane z perspektywy bitwy o Anglię. Być może z tego powodu oczekiwałem także nieco większej ilości informacji na temat przebiegu całej batalii. Konsekwencją skoncentrowania się niemal wyłącznie na Polakach, jest utrata szerszej perspektywy. Ma to swoje dobre i złe strony. Nie da się jednak ukryć, że tak szeroka analiza wymaga dużej orientacji w temacie, co oczywiście nieco utrudnia przyswojenie ogromu informacji i umiejscowienie ich w odpowiednim kontekście. Gdy jednak spojrzymy na książkę wyłącznie z perspektywy tego, co działo się z Polakami, powodów do narzekań nie ma.
Trio Sojda-Śliżewski-Hodyra pokazało, że świetne opracowania mogą powstawać we współpracy łączącej nierzadko rożne style i koncepcje. Nie jest to pierwsza tego typu kooperacja na polskim rynku wydawniczym w odniesieniu do Polskich Skrzydeł. W efekcie z dużym optymizmem można spoglądać na scenę historyczną. Polskie Siły Powietrzne wciąż cieszą się ogromnym zainteresowaniem autorów i czytelników. Z każdym kolejnym opracowaniem zyskujemy nieco nowej perspektywy na ten, bądź co bądź, wielokrotnie omawiany w przeszłości temat. Książka „Ci cholerni Polacy” świetnie wpisuje się w ten schemat. To nie tylko bardzo wartościowa publikacja pozwalająca na lepsze zapoznanie się z historią znakomitych polskich lotników, ale i swego rodzaju podróż sentymentalna do przeszłości, w której nie zawsze było kolorowo, nie brakowało dramatów i trosk, ale wszystko to stało się udziałem naszych rodaków i choćby z tego względu zasługuje na upamiętnienie i odpowiednią prezentację. Delikatne narzekanie na styl przedstawienia informacji nie dewaluują wartości poznawczej publikacji. To jedno z ciekawszych i bardziej wartościowych opracowań dedykowanych Polskim Skrzydłom w ostatnich latach.
Ocena:
