Anthony Eden (1897-1977) – brytyjski polityk, współpracownik Winstona Churchilla, jeden z najwybitniejszych działaczy Partii Konserwatywnej, minister spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii. Przez krótki czas sprawował obowiązki premiera.
Urodził się 12 czerwca 1897 roku w Bishop Aukland. Był synem Williama Edena i pochodził ze średnio zamożnej rodziny o arystokratycznych korzeniach. Politycznie rzecz ujmując, u Edenów przeważały wpływy konserwatystów, co wywarło wpływ na późniejszą karierę polityczną Anthony’ego. Edukował się w Eton, choć planował kształcenie w Sandhurst. Niestety, trudna sytuacja materialna jego rodziny nie pozwoliła na uczęszczanie do Akademii Wojskowej. Podczas I wojny światowej przybył w czerwcu 1916 roku do Francji, gdzie rozpoczął swoją karierę wojskową. Walczył pod Sommą i otrzymał brytyjskie odznaczenie Military Cross. W międzyczasie awansował. W chwili zakończenia konfliktu zbrojnego dosłużył się stopnia majora. Po wojnie studiował na Oxfordzie, gdzie zdobył dyplom języków orientalnych. Co ciekawe, był swego rodzaju poliglotą, biegle władając aż pięcioma językami obcymi. Mimo sukcesów w wojsku, Eden postanowił związać swe życie z polityką. W 1923 roku z ramienia Partii Konserwatywnej został członkiem Izby Gmin. W tym samym roku nastąpił przełom w jego życiu osobistym. Poślubił bowiem Beatrice Beckett, z którą miał trójkę dzieci (jedno z nich zmarło). Niestety, małżeństwo to nie przetrwało próby czasu i rozpadło się w latach trzydziestych. Lepiej wiodło mu się w polityce. Najpierw pełnił funkcję sekretarza ministra spraw wewnętrznych Williama Joynsona, a następnie ministra spraw zagranicznych Austena Chamberlaina. Po sformowaniu rządu przez Ramsaya MacDonalda w 1931 roku Eden został podsekretarzem stanu w brytyjskim Ministerstwie Spraw Zagranicznych, Foreign Office. Funkcję tę sprawował w latach 1931-33, a następnie został Lordem Tajnej Pieczęci. Od 1934 roku był ministrem do spraw Ligi Narodów w gabinecie kierowanym przez Stanleya Baldwina. W 1937 roku premierem Wielkiej Brytanii zostaje Neville Chamberlain. Od dwóch lat Anthony Eden sprawuje funkcję ministra sprawa zagranicznych. Droga, jaką obrał Chamberlain, nie odpowiadała Edenowi. Sprzeciwiał się on przesadnej uległości premiera względem agresywnych posunięć III Rzeszy. W związku z tym postanowił oprotestować politykę „appeasementu” i opuścił w 1938 roku sprawowane dotychczas stanowisko. Pretekstem do rezygnacji były decyzje Chamberlaina w sprawie polityki włoskiej. Obok tego, mimo słabnącego poparcia, Neville Chamberlain nadal prowadził politykę ugody wobec hitlerowskich Niemiec, zgadzając się na kolejne ustępstwa, których zdecydowanym przeciwnikiem był ówczesny minister spraw zagranicznych. Eden uważał, iż wobec III Rzeszy należy przedsięwziąć radykalne środki. Mimo iż naciskał na premiera i swoją postawą odznaczał się niechęcią wobec faszystów, nie zdołał wpłynąć na bieg wydarzeń ostatniego okresu lat trzydziestych. Równocześnie prowadził kampanię antywłoską i antyniemiecką w Lidze Narodów. Niechęć Edena do gabinetu Chamberlaina pogłębiła się za sprawą traktatu monachijskiego, który w praktyce sankcjonował niemieckie podboje w Europie. To zbliżyło byłego szefa Foreign Offcie do obozu Winstona Churchilla, który otwarcie krytykował politykę rządu brytyjskiego na forum Izby Gmin, domagając się więcej stanowczości i konsekwencji.
Dopiero po ustąpieniu Chamberlaina ze stanowiska i objęcia funkcji premiera przez Winstona Churchilla w dniu 10 maja 1940 roku, Eden powrócił do ministerstwa spraw zagranicznych, zostając ponownie jego szefem. Był również ministrem do spraw dominiów. Resortem spraw zagranicznych kierował aż do 1945 roku. Był uczestnikiem obrad Wielkiej Trójki i współtwórcą ładu jałtańskiego. Zdecydowanie wspierał Winstona Churchilla w walce z Państwami Osi i prowadził najważniejsze rozmowy dyplomatyczne z przedstawicielami sojuszników. Niestety, wraz z Churchillem nie sprzeciwił się oddaniu Europy Wschodniej, w tym również sprzymierzonej Polski, pod hegemonię Związku Radzieckiego. Wielokrotnie spotykał się z przedstawicielami Rządu Emigracyjnego, jaki stworzyli na uchodźstwie Polacy. Pomimo zapewniania o stałym poparciu dla polityki najpierw Władysława Sikorskiego, później Stanisława Mikołajczyka okazało się, iż Brytyjczycy nie są w stanie wiele zdziałać w kwestii polskiej. Dobra koniunktura dla Churchilla i Edena skończyła się w 1945 roku, kiedy to wybory wygrała Partia Pracy. To oczywiście oznaczało powołanie nowego rządu i odwołanie Edena ze stanowiska szefa Foreign Office. W opozycji obydwaj politycy Partii Konserwatystów aktywnie pracowali na odzyskanie zaufania społeczeństwa. Ostatecznie, dopiero w 1951 roku, po ponownie wygranej elekcji przez Partię Konserwatywną, Anthony Eden powraca do „swojego” ministerstwa spraw zagranicznych, jeszcze raz w charakterze ministra w gabinecie Churchilla. Trzecie podejście do stanowiska szefa Foreign Office było zdecydowanie bardziej udane niż dwa poprzednie. Eden uzyskuje wiekszą niezależność i samodzielnie decyduje o kierunkach brytyjskiej polityki zagranicznej. W tym samym czasie następuje również przełom w jego życiu osobistym – w 1952 roku ponownie bierze ślub, tym razem z Clarissą Churchill. Urząd ministra spraw zagranicznych sprawował do 1955 roku, kiedy to przejął ster rządów państwem brytyjskim we własne ręce. Rezygnacja Churchilla wymuszona była jego ciężką chorobą. De facto stan zdrowie Edena także nie należał do najlepszych. Mimo to postanowił się podjąć misji sformowania nowego gabinetu. 6 kwietnia 1955 roku zostaje premierem, a na ten okres przypada również przechwycenie przez niego przywództwa w Partii Konserwatywnej. Jako szef rządu nie sprawdził się. Mimo iż ściśle współpracował ze Stanami Zjednoczonymi, nie ustrzegł się błędów na światową skalę. Po kryzysie dotyczącym Kanału Sueskiego i nałożenia przez władze egipskiego wysokich opłat za użytkowanie przejścia wodnego, co godziło w interesy Francji i Wielkiej Brytanii, Eden proponował militarną akcję w celu odblokowania ważnego strategicznie przesmyku. Efektem tajnej konferencji przedstawicieli Izraela, Francji i Wielkiej Brytanii w Sévres było zaaprobowanie planu operacji „Muszkieter”. W październiku i listopadzie 1956 roku trwały walki z Egipcjanami, w których strona brytyjska i francuska skompromitowały się przede wszystkim politycznie, a co za tym idzie również rząd Edena. Akcja, jaką przeprowadzono, nie została zaaprobowana przez byłych sojuszników alianckich, którzy grali pierwsze skrzypce na światowej scenie politycznej. Premier, pod wpływem swoich współpracowników, zdecydował się podać do dymisji. 9 stycznia 1957 roku zrezygnował z piastowanego urzędu. Po nieudanej przygodzie z pozycją premiera zdrowie Anthony’ego Edena stopniowo się pogarszało. Starał się jednak żyć spokojnie i nie nadwyrężać organizmu. Niestety, apogeum choroby przypadło na rok 1977, kiedy to Eden udał się na wycieczkę do Stanów Zjednoczonych. Przywieziony do kraju zmarł 14 stycznia 1977 roku, przegrywając walkę z rakiem wątroby. Był autorem wielu prac m.in. trzytomowych „Pamiętników”, „Facing the Dictators” czy „Another World”. Jego ciało pochowano w Alvediston, niedaleko jego domostwa w Rose Bower.
