Władysław Gomułka (1905-1982) – polski polityk, aktywny działacz komunistyczny, I sekretarz PZPR, działacz Polskiej Partii Robotniczej. Podczas II wojny światowej inicjator powołania Krajowej Rady Narodowej i wicepremier Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej. Używał pseudonimu „Wiesław”.
Urodził się 6 lutego 1905 roku pod Krosnem. Pochodził z niezbyt zamożnej rodziny robotniczej. Jego rodzicami byli Jan, z zawodu górnik, i Kunegunda Bazan. Władysław miał dwie siostry – Józefinę i Ludwikę. Trudna sytuacja materialna rodzny spowodowała, iż nie odebrał pełnej edukacji. Przez cztery lata chodził do szkoły ludowej, a następnie przez dwa lata do Szkoły Wydziałowej Męskiej w Krośnie. W wieku 14 lat rozpoczął pracę jako ślusarz. W tym samym czasie kształcił się na dwuletniej szkole wieczorowej przemysłowej. W 1922 roku uzyskał dyplom czeladnika ślusarskiego. Następnie rozpoczął pracę w zawodzie ślusarza w Jedliczu, a potem w Krośnie i Gorlicach. W 1923 roku założył i przez dwa lata kierował Robotniczym Stowarzyszeniem Kulturalno-Oświatowym „Siła” w Krośnie. W latach 1925-26 należał do Niezależnej Partii Chłopskiej. Zajmował się kolportażem wśród społeczności chłopskiej. W 1926 roku wstąpił do Komunistycznej Partii Polski. W latach 1927-30 pełnił funkcję sekretarza zarządu okręgowego Związku Chemicznego w Warszawie, następnie na krótko sekretarza Związku Zawodowego Budowlanych. W 1928 roku został członkiem Komitetu Dzielnicowego KPP w Zawierciu. W 1926 roku wstąpił do PPS-Lewicy i w 1929 roku wszedł w skład jej Komitetu Centralnego i Sekretariatu Generalnego. W latach 1930-32 pełnił funkcję sekretarza Związku Głównego Ogólnokrajowego Wydziału Zawodowego KC KPP. Jego działalność, często nacechowana antypaństwowo i wywrotowo, powodowała stałe zatargi z władzami kraju. W 1932 roku został postrzelony przez policję. 1 czerwca 1933 roku został skazany na cztery lata więzienia. Kiepski stan zdrowia nie pozwolił mu na odbycie pełnego wymiaru kary. Na wolność wyszedł w 1934 roku i wyjechał do Moskwy. Spędził tam rok, a po powrocie do kraju ponownie został aresztowany 25 kwietnia 1936 roku. Sąd Okręgowy w Katowicach wydał wyrok skazujący na 7 lat więzienia. Następnie karę zmniejszono do lat 4. Pobyt w Związku Radzieckim wiązał się z rehabilitacją Gomułki w gronie tamtejszych komunistów. Gomułka uczęszczał na wykłady do Międzynarodowej Szkoły Leninowskiej w Moskwie. Po powrocie do Polski do wybuchu wojny przebywał w więzieniu – został skazany za nielegalną działalność komunistyczną, pełnił wówczas funkcję sekretarza Komitetu Okręgowego KPP w Katowicach. 3 września 1939 roku opuścił więzienie.
Po zakończeniu kampanii wrześniowej Gomułka przedostał się do Białegostoku, a następnie dotarł do Lwowa. W 1940 roku wstąpił w szeregi członków WKP(b). W 1941 roku został wybrany do zorganizowania komunistycznego podziemia w okupowanej Polsce. Przystąpił do Polskiej Partii Robotniczej. W styczniu 1942 roku przyjechał do Krosna. W lipcu 1942 roku spotykał się z Pawłem Finderem. W miesiąc później przyjechał do Warszawy i został sekretarzem tamtejszego Komitetu PPR. We wrześniu dokooptowany do Komitetu Centralnego partii. W styczniu 1943 roku został jednym z trzech przywódców PPR-u, obok Findera i Franciszka Jóźwiaka. Był jednym z głównych twórców deklaracji ideowej „O co walczymy?”. Prowadził rozmowy z Polskim Podziemiem, które dotyczyły współdziałania organizacji podległych ośrodkowi londyńskiemu i Polskiej Partii Robotniczej. W listopadzie 1943 roku aresztowany został Paweł Finder, a Władysław Gomułka zajął jego miejsce, zostając tym samym I sekretarzem KC PPR. Od 1 stycznia 1944 roku wchodził w skład Krajowej Rady Narodowej, namiastki przyszłego Rządu Tymczasowego organizowanego przez komunistów z polecenia Moskwy. Przez cały czas Gomułka prowadził działalność publicystyczną. Popadł jednak w konflikt z Bolesławem Bierutem, co spowodowało coraz silniejszy rozłam w łonie polskich komunistów. W sierpniu 1944 roku objął kierownictwo nad lubelskim Biurem Politycznym KC PPR. 31 grudnia wszedł w skład Rządu Tymczasowego i uzyskał stanowisko wicepremiera. W styczniu 1945 roku powrócił do Warszawy. Następnie uczestniczył w rozmowach dotyczących powołania Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej. 28 czerwca 1945 roku otrzymał funkcję I wicepremiera i ministra Ziem Odzyskanych. Po zakończeniu II wojny światowej nadal aktywnie działał w szeregach PPR. W grudniu otwierał obrady I Plenum KC i został wybrany sekretarzem generalnym KC PPR. W styczniu 1947 roku wszedł w skład Sejmu Ustawodawczego. Pogłębiał się jednak kryzys w kierownictwie partii, rosły szeregi przeciwników Gomułki. W 1948 roku został oskarżony przez Bieruta o „odchylenie prawicowo-nacjonalistyczne”, za co pozbawiono go funkcji i przywilejów partyjnych oraz państwowych. W styczniu 1949 roku odwołano go ze stanowisk ministerialnych. W marcu 1949 roku otrzymał stanowisko wiceprezesa Najwyższej Izby Kontroli. Cały czas trwała jednak nagonka na Gomułkę, a oskarżenia podsycał Bierut. 2 sierpnia 1951 roku Gomułkę aresztowano, a następnie skazano na karę więzienia, w którym przebywał do 1954 roku. W sierpniu 1956 roku, na fali odwilży, ponownie wstąpił w szeregi partii, a 19 października został jej I sekretarzem. W 1957 roku został członkiem Rady Państwa. Dzięki reformom i prowadzeniu wyważonej polityki udało mu się częściowo odbudować kraj po zniszczeniach wojennych. Zaprzepaścił jednak szansę na przeprowadzenie dalej idących reform społecznych. Komuniści pod rządami Gomułki rozpoczęli wyniszczającą walkę z Kościołem i polską inteligencją. Odpowiadał za zdjęcie „Dziadów” Dejmka ze sceny oraz, co lepiej ukazuje jego bezwzględność, za krwawe stłumienie strajków na Wybrzeżu w 1970 roku. 20 grudnia tego samego roku ustąpił z piastowanego stanowiska, a w 1971 roku został przeniesiony na emeryturę. Zmarł 1 września 1982 roku. Przyczyną zgonu był rak płuc, z którym towarzysz „Wiesław” zmagał się wiele miesięcy.
Do dziś Władysław Gomułka pozostaje postacią niezwykle kontrowersyjną. Jego decyzje są przyczyną wielu dyskusji na temat ich prawidłowości nie tylko z politycznego, ale i z moralnego punktu widzenia. Nie ulega wątpliwości, iż był jednym z „ojców” polskiego komunizmu oraz głównych wykonawców polityki Moskwy względem Polski. Osobiście odpowiada za prześladowania szeregu grup społecznych pozostających w opozycji do partii. Odznaczono go Krzyżem Grunwaldu I Klasy, Orderem Odrodzenia Polski I Klasy, Orderem Budowniczych Polski Ludowej, Złotą Odznaką Honorową m.st. Warszawy, Orderem Lenina.
