Łazar Kaganowicz (1893-1991) – radziecki polityk, jeden z najwyższych dygnitarzy w sowieckiej hierarchii, bliski współpracownik Józefa Stalina.
Urodził się 22 listopada 1893 roku w Kabanach na terenie dzisiejszej Ukrainy. Pochodził z biednej rodziny, jego rodzice byli Żydami. Mimo początkowego podjęcia się nauki, musiał z niej zrezygnować na rzecz pracy zarobkowej. Dzięki umiejętnościom szewskim mógł podjąć się pracy w zakładach obuwniczych. Frustracja, trudy życia oraz nędza skłoniły Kaganowicza do szukania innego rozwiązania. Polityczna zawierucha w carskiej Rosji umożliwiała podczepienie się do jednej z rozwijających się partii. W 1911 roku zdecydował się przystąpić do bolszewików, najbardziej radykalnej frakcji komunistycznej. Młody Kaganowicz poszedł w tym wypadku w ślady swojego starszego brata. Szybko dał się poznać jako zdolny agitator, organizując siatki partyjne w zakładach szewskich i garbarskich na terenie Ukrainy. Kilkukrotnie zostal zatrzymany przez władze w związku ze swoją działalnością. W 1915 roku aresztowany. Dwa lata później został powołany do wojska. Skierowany do 42. pułku piechoty w Saratowie nadal prowadził działalność agitacyjną. Nie dane mu jednak było kontynuowanie ewentualnej kariery wojskowej. Odszedł z wojska, gdzie groziło mu aresztowanie i objął kierownictwo w Poleskim Komitecie Bolszewików. Następnie, w okresie rewolucji październikowej, zarządzał siłami bolszewickimi w Homlu. Na III Ogólnorosyjskim Zjeździe Rad otrzymał nominację do Centralnego Komitetu Wykonawczego w Moskwie. W okresie wojny domowej między siłami białych i czerwonych Kaganowicz wiele podróżował, przede wszystkim do miejscowości frontowych. Dał się poznać jako zręczny organizator o żyłce przywódczej. Pod koniec 1920 roku został odesłany do Komisji Turkiestańskiej Ogólnorosyjskiego Centralnego Komitetu Wykonawczego. Pełnił też inne funkcje w Turkiestanie, pnąc się jednocześnie po szczeblach kariery w partii bolszewickiej. Z tym też okresem wiąże się zacieśnianie stosunków między Kaganowiczem a Stalinem, który dorastał do miana jednego z tuzów partyjnych. Dzięki znajomościom i przymiotom osobistym objął on funkcję członka Komitetu Centralnego Partii. W 1925 roku został sekretarzem generalnym Komitetu Centralnego partii bolszewickiej na terenie Ukrainy. W 1928 roku wrócił do Moskwy i został sekretarzem Komitetu Centralnego partii. W dwa lata później objął stanowiska szefa Moskiewskiego Komitetu Miejskiego i Komitetu Odwodowego partii. Zanim zajmiemy się moskiewskim okresem jego politycznej kariery należy powiedzieć kilka słów na temat schyłku lat dwudziestych i sytuacji na Ukrainie. Kaganowicz starał się prowadzić pewne działania mające na celu usprawnienie życia w tamtym regionie. Niewiele z nich wynikało, a krytyka, jaką miejscowi działacze kierowali pod jego adresem uzasadniała odwołanie. W 1932 roku Kaganowicz został mianowany szefem Wydziału Rolnego Komitetu Centralnego, w ramach którego miał zarządzać gospodarką agrarną Związku Radzieckiego. Po latach wytoczony został proces o ustalenie winnych plagi „wielkiego głodu” na Ukrainie. Kaganowicz został uznany jednym ze współwinnych klęski i śmierci milionów osób, które zginęły w wyniku źle prowadzonej gospodarki agrarnej.
Bliskie powiązanie ze Stalinem sprawiało, iż Kaganowiczowi nie zagrażały cyklicznie przeprowadzane czystki partyjne. Co więcej, to właśnie jemu przypadło w udziale prowadzenie kilku z nich. Od 1930 roku pełnił funkcję członka Biura Politycznego partii i w praktyce był jednym z pierwszych po Józefie Stalinie w hierarchii radzieckich władz. W Moskwie natomiast odpowiadał za przebudowę miasta i jego reorganizację. Realizował tym samym wcześniejsze plany modernizacji stolicy. Kaganowicz miał spore zasługi w zbudowaniu metra moskiewskiego, jednak jego niekompetencja i brak zamysłu wyrządziły miastu sporą ilość szkód. Był odpowiedzialny za wyburzenie, zniszczenie bądź przebudowanie części zabudowy architektonicznej miasta, w tym budynki o wielowiekowej historii. Wśród zniszczonych zabytków znalazła się cerkiew Chrystusa Zbawiciela, fragmenty Placu Czerwonego. W 1935 roku objął funkcję komisarza ds. transportu. W latach 1937-39 pełnił funkcję komisarza ludowego przemysłu ciężkiego. Następnie na rok objął stanowisko ministra przemysłu naftowego i przemysłu paliwowego. W okresie 1936-38 Związek Radziecki dotknęła katastrofa pod postacią wielkiej czystki. Kaganowicz, jako jeden z zaufanych współpracowników Stalina, pełnił w niej ważną funkcję osobiście interweniując w wielu sprawach i doprowadzając do licznych skazań bolszewickich działaczy. Czystki prowadzone przez Kaganowicza obejmowały niezwykle szerokie kręgi, a on sam odznaczał się brutalnością, zostawiając krwawy szlak gdziekolwiek się pojawił. Po rozpoczęciu II wojny światowej Kaganowicz nadal pełnił funkcje ministerialne, organizując między innymi transporty i dowóz zaopatrzenia. Był jednym z sygnatariuszy dokumentu skazującego na śmierć polskich oficerów pomordowanych następnie w Lesie Katyńskim. Gdy Niemcy zaatakowały Związek Radziecki wszedł w skład Państwowego Komitetu Obrony. W działalność militarną angażował się jednak rzadko, a jego osobę kojarzono najczęściej z represjami względem oficerów, którzy nie odnieśli sukcesów na froncie. W 1942 roku na krótko objął członkostwo w Radzie Wojennej Frontu Północnokaukaskiego. W 1944 roku Kaganowicz otrzymał nominację na komisarza przemysłu materiałów budowlanych. Koncentrował się teraz głównie na pracy na rzecz gospodarki; z miernym efektem. Część badaczy stosunków Stalina ze współpracownikami sugeruje, iż w latach czterdziestych Kaganowicz popadł w niełaskę, a wódz ufał mu mniej niż niegdyś, co mogło mieć związek z żydowskimi korzeniami bolszewika. Gdy w 1953 roku zmarł Stalin, Kaganowicz został wybrany do Prezydium Komitetu Centralnego i w latach 1953-57 pełnił funkcję zastępcy przewodniczącego Rady Ministrów, względnie wicepremiera. W 1961 roku przeszedł na emeryturę. Spisał swoje wspomnienia i spokojnie doczekał końca swoich dni. Zmarł 25 lipca 1991 roku w Moskwie.
