Ioannis Metaksas (1871-1941) – polityk grecki, dyktator w latach 1936-1941.
Urodził się 12 kwietnia 1871 roku na greckiej Itace. Wstąpił do armii i w 1897 roku brał udział w wojnie z Turcją. Cieszył się sporym uznaniem i szybko piął się po szczeblach kariery wojskowej. Przed I wojną światową został członkiem Sztabu Generalnego Armii i odpowiadał za jej modernizację. W 1913 roku został Szefem Sztabu Generalnego, a trzy lata później awansowano go do stopnia generała. Po I wojnie światowej, w wyniku zmian na szczycie władzy, udał się na emigrację. Tworzył rojalistyczną opozycję względem rządów premiera Venizelosa. Powrócił w 1922 roku wraz z objęciem tronu przez króla Jerzego II. Od 1920 roku Metaksas pozostawał poza armią, koncentrując się na karierze politycznej. W latach dwudziestych Grecja przeszła silne przeobrażenia w zakresie ustroju państwa. Zrezygnowano z monarchii na rzecz republiki. Metaksas pozostawał w opozycji, kierując Partią Wolnej Opinii, która sprzeciwiała się zmianom i opowiadała za powrotem Jerzego II na tron. Grecja pogrążyła się w kryzysie politycznym i gospodarczym. Zniecierpliwieni obywatele domagali się aktywnej polityki. Niepokoje społeczne i zapaść gospodarcza przyczyniły się do odnowienia monarchistycznych sentymentów. Ostatecznie, głównie w wyniku fałszerstw, w 1935 roku król Jerzy II ponownie objął tron. Za jego powrotem opowiedziało się 75% głosujących w referendum. W kolejnych miesiącach w Grecji odbyły się wybory parlamentarne, które zakończyły się umiarkowanym sukcesem Partii Komunistycznej. Uzyskała ona 15 mandatów, ale wobec możliwości porozumienia z innymi ugrupowaniami król Jerzy II postanowił interweniować. W kwietniu 1936 roku powierzył Metaksasowi misję stworzenia Rządu Ocalenia Narodowego. Miesiąc wcześniej generał został ministrem wojny. Wkrótce na terytorium Grecji wybuchły zamieszki inspirowane przez komunistów. Król obawiał się możliwości przeprowadzenia rewolucji i zdecydował się wesprzeć Metaksasa w procesie zniesienia konstytucji, rozwiązania parlamentu i wprowadzenia twardych, autorytarnych rządów jednostki.
4 sierpnia 1936 roku Ioannis Metaksas w porozumieniu z królem Jerzym II ustanowił na pół wojskową dyktaturę. Metaksas wykorzystywał do rządzenia przede wszystkim aparat bezpieczeństwa i siły armii, organizując państwo na wzór faszystowski. Grecy ogłosili powrót do tradycji i chęć utworzenia trzeciej po helleńskiej i bizantyjskiej cywilizacji. Miało im w tym pomóc ustanowienie autarkii. Jednocześnie prowadzono antydemokratyczną kampanię wymierzoną w siły opozycyjne. Zdelegalizowano Partię Komunistyczną, zakazano wielu swobód, wprowadzono cenzurę. Mimo zbliżonego charakteru do włoskich fasci Grecy nie zdecydowali się na odwołanie do rasizmu i sięgnięcie po drastyczne metody walki z elementem uważanym za antypaństwowy. Metaksas przeprowadził szereg reform gospodarczych i socjalnych, co zyskało mu poparcie części społeczeństwa. Nie udało się mu jednak zjednać Greków w wizji państwa tworzonego wokół wyrazistego przywódcy. Nigdy nie uzyskał takiej pozycji, jak chociażby Adolf Hitler czy Benito Mussolini. W dziedzinie spraw wojskowych, Metaksas wspierał rozwój i reorganizację armii. Doprowadził także do wybudowania pasa umocnień nazwanych Linią Metaksasa. Fortyfikacje sprawdziły się częściowo w czasie kampanii bałkańskiej. Włosi i Niemcy nie byli ich w stanie przełamać, dlatego próbowali manewru okrążającego, wzorując się na niemieckich doświadczeniach z czasów kampanii francuskiej i walce przeciwko obrońcom Linii Maginota. Umocnienia rozbudowywano głównie na granicy z Włochami do 1941 roku.
W 1939 roku w Grecji z niepokojem obserwowano wzrost imperialnych ambicji Benito Mussoliniego. Metaksas starał się prowadzić politykę łagodzenia napiętych stosunków i nie reagował nawet na otwartą agresję w postaci zatopienia greckiego krążownika „Helle” 15 sierpnia 1940 roku. Grecy znaleźli dowody na zaangażowanie Włochów (w istocie był to włoski okręt podwodny), ale pozostali bierni. Starał się podtrzymywać tradycyjnie dobre stosunki z Brytyjczykami, ale bez nadmiernego zacieśniania więzi. Przesadne zaangażowanie mogłoby zostać odebrane jako przejaw działalności antywłoskiej lub antyniemieckiej. Metaksas starał się uchronić kraj przed wojną, ogłaszając neutralność w konflikcie.
28 października 1940 roku ambasador włoski w Grecji Emanuele Grazzi wręczył Metaksasowi ultimatum wystosowane przez włoski rząd. Gen. Metaksas negatywnie i stanowczo odpowiedział na ultimatum Włochów, co było równoznaczne z gotowością do podjęcia działań wojennych. Społeczeństwo, zbudowane postawą dyktatora, zgromadziło się wokół przywódcy. „Nie” Metaksasa uznano za symbol oporu, a 28 października do dzisiaj świętuje się jako „Dzień Ohi”. Postawa dyktatora w gruncie rzeczy nie miała większego znaczenia, bowiem Włosi zdążyli już przekroczyć granicę, dokonując bezpośredniej agresji. Generałowie Metaksasa zdawali sobie sprawę z trudności związanych z obroną ojczyzny. Gen. Papagos miał świadomość, iż Włochów może wesprzeć niemiecki sojusznik, nie wierzył jednak w możliwość końcowego tryumfu armii niemieckiej, uważając, że jej podboje były tylko etapem przejściowym do wyzwolenia Europy. Jako główny argument podawał nieprzewidywalność wydarzeń na wschodzie, gdzie spodziewano się zaangażowania Adolfa Hitlera. W styczniu 1941 roku Brytyjczycy zdecydowali się wesprzeć Greków korpusem ekspedycyjnym. Rokowania w tej sprawie prowadził gen. Archibald Wavell, który przybył do Aten, by rozmawiać z Metaksasem. Dyktator był niechętny planom aliantów, przede wszystkim starając się nie prowokować Niemców do zbrojnej interwencji. 29 stycznia 1941 roku Metaksas niespodziewanie zmarł, co stworzyło problem sukcesji po dyktatorze. Jego postawa w ostatnich miesiącach przed śmiercią była wyznacznikiem dla postawienia włoskiemu najeźdźcy silnego oporu. W miejsce Metaksasa premierem mianowano Aleksandrosa Korizisa. Otworzyło to drogę do zaangażowania Brytyjczyków w kampanię bałkańską. Warto podkreślić, że niespodziewana śmierć Metaksasa zrodziła oskarżenia, podnoszone głównie przez Niemców, o możliwość otrucia generała przez Brytyjczyków. Jako oficjalną przyczynę zgonu podawano jednak raka krtani.
