Czołgi Mk II Matilda zdobyły dużą sławę w armii brytyjskiej w pierwszych latach II wojny światowej. Pod koniec 1941 roku ich znaczenie zaczęło jednak maleć, dlatego też Brytyjczycy zaczęli zastępować czołgami amerykańskimi służące w ich armii Mk II Matildy. Te drugie z kolei przekazywano do sowieckiej Armii Czerwonej. Wkrótce też okazało się, że pojazdy te sprawnie poradziły sobie w trudnych warunkach frontu wschodniego.
Po pierwsze należy zaznaczyć, że sukcesem zakończył się sam transport Mk II Matild z Wielkiej Brytanii do ZSRR. Łącznie z 1084 wysłanych czołgów dotarło aż 918. Pierwsze z nich wyładowano w Archangielsku 11 października 1941 roku. Wkrótce potem zostały użyte bojowo, choć nie ma dokładnych informacji kiedy to nastąpiło – dane sowieckie mówiły o użyciu Matild dopiero w styczniu 1942 r., według niemieckich raportów czołgi te widziano na froncie już w grudniu 1941 roku.
Przez Sowietów Mk II Matildy zostały uznane za podobne do czołgów KW-1, choć zasadniczo lepsze od nich. Miały bardziej niezawodny układ transmisji oraz lepszej jakości pancerz przedni (choć o podobnej grubości ok. 80 mm). Największym atutem Matild było jednak jej działo 2-funtowe, które miało kilkakrotnie większą szybkostrzelność od armaty 76,2 mm czołgu KW-1 oraz było w stanie przebić pancerz każdego ówczesnego niemieckiego czołgu. Minusem Mk II Matild – według Sowietów – było jednak to, że śnieg i błoto gromadziły się między kołami utrudniając uruchomienie tych czołgów. Ponadto uznano, że brytyjskie 2-funtowe pociski odłamkowo-burzące są zbyt słabe do niszczenia niemieckich umocnień na froncie wschodnim.
Służące w Armii Czerwonej Mk II Matildy odegrały istotną rolę zwłaszcza w 1942 roku, przede wszystkim podczas zimowych walk pod Moskwą. Stanowiły w tych starciach ok. 20% sowieckich czołgów i przysparzały problemy wojskom niemieckim. Później, w 1943 roku, ich rola na froncie wschodnim zaczęła maleć – choć nadal brały udział w większych starciach, a kilkadziesiąt z nich walczyło w słynnej bitwie na Łuku Kurskim.
Największą sowiecką formacją wyposażoną w Mk II Matildy był przy tym 5. Korpus Zmechanizowany. W grudniu 1943 roku korzystał on z 79 Matild, które swoją służbę zakończyły w kwietniu 1944 roku – kiedy 5. Korpus zakończył swoje działania wojenne. Oznaczało to także koniec bojowego użycia Matild na froncie wschodnim. W jednostkach frontowych pozostały jedynie pojedyncze egzemplarze tych czołgów, z których niektóre widziano nawet na początku 1945 roku.
Na zakończenie warto dodać, że wśród „sowieckich” Mk II Matild było stosunkowo dużo pojazdów w wersji CS, czyli wyposażonych w haubicę kal. 76, 2 mm.
Bibliografia: T. Pawłowski, „Niezasłużona legenda: Matilda II” [w:] „Historia Wojsko i Technika”, nr spec. 4/2016.
Fotografia: czołgi Mk II Matilda ładowane na statki w Liverpoolu w celu wysłania do ZSRR, 17 października 1941 roku. Źródło: Wikimedia/IWM/Lt. Taylor, domena publiczna.
Marek Korczyk
