Gieorgij Żukow (1896-1974) – marszałek radzieckiej armii, jeden z głównych dowódców Armii Czerwonej podczas II wojny światowej, minister obrony narodowej ZSRR.
Urodził się 19 listopada 1896 roku we wsi Striełkowka znajdującej się w guberni kałuskiej. Pochodził z bardzo biednej rodziny, co podkreśla w swoich wspomnieniach, pisząc o starym domu zapadającym się jednym rogiem w ziemię. Dla obojga rodziców młodego Gieorgija było to drugie małżeństwo, zawarte w średnim wieku, gdyż ojciec miał 50, a matka 35 lat. Gieorgij miał jeszcze o dwa lata starszą siostrę. Pięć lat po jego urodzeniu przyszedł na świat brat. Wątłe dziecko, od urodzenia bardzo chorowite i słabe szybko umarło, mając zaledwie jeden rok. Dodatkowo rodzinę Żukowa spotkało inne nieszczęście, gdyż ich chałupa zawaliła się. Dzięki wysiłkowi ojca i pomocy przyjaciół rodziny szybko udało się wznieść nowy dom. Gieorgijowi czas mijał na pracy w gospodarstwie oraz zabawach z okolicznymi dziećmi – szczególnie upodobał sobie łowienie ryb. W 1903 roku rozpoczął naukę w szkole. W 1906 roku ukończył pierwszą placówkę edukacyjną, co nie udało się chociażby jego siostrze. Latem 1907 roku rozpoczął naukę w warsztacie kuśnierskim jego wuja, Michaiła Artiomjewicza Pilichina. Gieorgij wyjechał do Moskwy. W chwilach wolnych od pracy starał się uczyć samodzielnie. W 1909 roku zdał egzaminy w szkole wieczorowych kursów ogólnokształcących. Pod koniec 1911 roku ukończył szkolenie kuśnierskie, otrzymując tytuł młodszego majstra. Dzięki czytaniu prasy Żukow wyrabiał własne poglądy polityczne, rozszerzając intelektualne horyzonty. Po wybuchu I wojny światowej nie był zdecydowanym zwolennikiem walki i dopiero lipcowy pobór w 1915 roku sprawił, iż Gieorgij trafił do armii. We wrześniu 1915 roku rozpoczął służbę w 5. zapasowym pułku kawalerii. Żukow szkolił się w dziedzinie kawalerii, szybko też pojął tajniki wojskowości. W sierpniu 1916 roku otrzymał przydział do frontowej jednostki, 10. dywizji kawalerii. W październiku Żukow został ranny i dopiero w grudniu mógł opuścić szpital. W 1917 roku jednostka Gieorgija opowiedziała się za bolszewikami, a sam Żukow dostał się do bolszewickiej rady pułkowej. W sierpniu 1918 roku, po krótkim odpoczynku od wojska spowodowanym zmęczeniem i chorobą (tyfus plamisty) Gieorgij wstąpił do 4. pułku kawalerii 1. Moskiewskiej Dywizji Kawalerii. Wziął udział w wojnie domowej, jaka rozgorzała w Rosji po bolszewickim przewrocie. Sam Żukow wstąpił w szeregi RKP(b) 1 marca 1919 roku. W styczniu 1920 roku skierowano go na Riazańskie Kursy Kawaleryjskie. Żukow zauważa, iż kierowano tam jedynie żołnierzy wyróżniających się swoją postawą. Latem Gieorgija przydzielono do 1. pułku kawalerii z 14. samodzielnej brygady kawalerii, gdzie został mianowany jednym z dowódców plutonu. Wkrótce został dowódcą 2. szwadronu 1. pułku kawalerii. Walczył w wielu bitwach, z których jedną wspominał szczególnie, gdyż został ranny i omal nie zginął. Po zakończeniu wojny domowej Żukow pozostał w armii. Od czerwca 1922 roku do marca 1923 roku był dowódcą szwadronu 38. pułku kawalerii, a następnie objął stanowisko pomocnika dowódcy 40. pułku kawalerii 7. Samarskiej Dywizji Kawalerii. Wiosną 1923 roku został skierowany na stanowisko dowódcy 39. Buzułuckiego Pułku Kawalerii. Dowództwo objął w kwietniu. Aby podnieść poziom wiedzy Żukowa, w lipcu 1924 roku nadano mu przydział do Wyższej Szkoły Kawalerii w Leningradzie. Po zakończeniu szkolenia, razem dwoma kolegami, postanowił pojechać do Mińska na koniu. Sztuka ta udała się im w siedem dni, a przed miastem czekał tłum wiedzący już o nietypowym wyczynie kawalerzystów. Otrzymali oni nagrody państwowe. Po powrocie do macierzystej jednostki okazało się, iż jego pułk zostanie rozformowany. Dlatego też otrzymał przydział na dowódcze stanowisko 39. pułku. Dodatkowo w 1926 roku został też komisarzem politycznym swojego pułku. Aż siedem lat 39. pułk znajdował się pod rozkazem Żukowa. Po siedmiu latach ofiarnej służby objął on dowodzenie nad 2. brygadą, na którą składały się 39. i 40. pułk. Pod koniec 1929 roku pojechał do Moskwy na kurs doskonalenia wyższych dowódców. Po powrocie ponownie zajął się 2. brygadą. Niestety, wkrótce musiał ponownie wyjechać – tym razem pod koniec 1930 roku został mianowany pomocnikiem szefa Inspektoratu Kawalerii Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej. W 1933 roku, w związku z fatalnym stanem 4. dywizji kawalerii, Żukow otrzymał nominację na jej dowódcę. Szybko wziął się do pracy, rozpoczynając reformowanie jednostki, doprowadzając do tego, iż już dwa lata później dywizja osiągała znakomite wyniki podczas inspekcji i odznaczono ją Orderem Lenina. W tym czasie trwała rozbudowa Armii Czerwonej – zakupywano nowe wyposażenie, tworzono jednostki opierające się na sile pancernej. W 1937 roku Żukow został wyznaczony dowódcą 3. korpusu kawalerii. Co godne odnotowania, Żukowa ominęły słynne stalinowskie czystki prowadzone w drugiej połowie lat trzydziestych. Po siedmiu miesiącach służby w 3. korpusie przemianowano go na dowódcę 6. korpusu kozackiego. Żukow bardzo przywiązał się do tej jednostki, dlatego niemiłym zaskoczeniem była dla niego zmiana miejsca służby – w maju 1939 roku został wysłany na front japońsko-chiński. Kierował tam radziecką obroną, będąc jednym z głównych autorów zwycięstwa pod Chałchin-Goł. Na początku 1940 roku został wyznaczony na stanowisko dowódcy Kijowskiego Specjalnego Okręgu Wojskowego, spotykając się z Józefem Stalinem i opowiadając mu o działaniach na Dalekim Wschodzie.
W ten oto sposób Żukow rozpoczął II wojnę światową, którą kończył po zwycięskiej operacji berlińskiej. 31 stycznia 1941 roku przybył do Moskwy. Został tam wezwany przez ludowego komisarza obrony. Po przyjeździe przejął funkcję K. Mierieckowa i został szefem Sztabu Generalnego. Ponad miesiąc zajęło mu zapoznanie się z dokumentacją nowego resortu, który objął w posiadanie. Jak pisze, pracował codziennie po 15-16 godzin i tylko dzięki wydatnej pomocy bliskich współpracowników udało mu się tak szybko uporać ze studiowaniem zagadnieniem bezpośrednio dotyczących pracy Sztabu Generalnego. Na jego barkach spoczęło zatem przygotowanie Armii Czerwonej do zbliżającej się wojny. Generał Żukow wydawał się być idealnym człowiekiem na to stanowisko, gdyż nie tylko sam biegle posługiwał się bronią, ale i rozumiał tajniki wojskowego rzemiosła, wprowadzając do armii nowoczesny sprzęt i uzbrojenie. Armię Czerwoną szybko rozbudowano, tworząc z niej poważną siłę. Zatwierdzono plany mobilizacyjne oraz przygotowano strategię walk. 22 czerwca 1941 roku hitlerowskie Niemcy napadły na ZSRR. Co ciekawe, podczas styczniowej gry wojennej wyżsi dowódcy Armii Czerwonej, wśród nich gen. Żukow, przewidzieli tę sytuację. Co więcej, zauważono, iż „czerwoni”, jak oznaczono żołnierzy radzieckich, nie są w stanie oprzeć się agresji „niebieskich” – zwiastowało to dramatyczny rozwój wydarzeń na froncie wschodnim. W lipcu 1941 roku Żukow wszedł w skład Kwatery Głównej Najwyższego Dowództwa. 29 lipca Żukowa zwolniono ze stanowiska szefa Sztabu Generalnego, przydzielając mu dowództwo Frontu Odwodowego. Po rozmowie ze Stalinem 8 września 1941 roku Żukow udał się na front leningradzki, gdzie trwały ciężkie walki o miasto broniące się resztkami sił. Generał postanowił zreorganizować obronę i doprowadzić do zwycięstwa w bitwie o miasto. Nazajutrz wyleciał do okrążonego Leningradu. 10 września objął dowództwo nad Frontem Leningradzkim, jeszcze tego samego dnia podjął pierwsze decyzje dotyczące obrony miasta, ustalając jednocześnie wytyczne odnośnie strategii działań na kierunku leningradzkim. 5 października, po udanej operacji obronnej podczas najcięższych ataków niemieckich na miasto, do Żukowa zatelefonował Stalin, prosząc go o niezwłoczne przybycie do Moskwy. Żukowa zastąpił gen. Chozin, a on sam udał się samolotem do Stalina. Przybył do Moskwy 7 października. Okazało się, iż stolica ZSRR jest zagrożona, a wojsku potrzeba sprawdzonego już w boju dowódcy. Zadanie obrony Moskwy przydzielono właśnie Żukowowi. W jego ręce oddano ponownie Front Odwodowy i nakazano szybkie działania mające na celu zatrzymanie ofensywy wroga. Ostatecznie natarcie hitlerowskich wojsk zatrzymano i wkrótce Armia Czerwona rozpoczęła pochód w kierunku zachodnim. Do kwietnia 1942 roku Sowieci wykonali potężne przeciwnatarcie, odrzucając przeciwnika o 250 kilometrów od zagrożonego miasta. W międzyczasie Żukow powstrzymał Stalina od prowadzenia akcji przeciwko dowódcom, którzy nie radzili sobie na froncie. Jednym z uratowanych był gen. Iwan Koniew. 26 sierpnia 1942 roku Komitet Obrony Państwa mianował Żukowa zastępcą naczelnego dowódcy, a więc Stalina. Dzień później wiadomość dotarła do generała. Stalin wezwał Żukowa do siebie, aby omówić z nim ówczesną sytuację na froncie. 29 sierpnia 1942 roku przydzielono mu kolejne arcytrudne zadanie. Tym razem miał stanąć na czele obrońców oblężonego Stalingradu, który bronił się resztkami sił. W lutym 1943 roku bitwa wygasła, a Żukow po raz kolejny został bohaterem. Był to moment kulminacyjny kampanii na wschodzie, gdyż od tej pory to Armia Czerwona była w ofensywie. Na początku stycznia odesłano Żukowa do Leningradu, aby koordynował działanie Frontu Leningradzkiego i Wołchowskiego. Blokada miasta została przełamana 18 stycznia 1943 roku. Tego samego dnia prezydium Rady Najwyższej ZSRR uchwaliło awans Żukowa do rangi marszałka Związku Radzieckiego. Teraz zadaniem Żukowa i innych wyższych dowódców było organizowanie dalszych walk Armii Czerwonej. Żukow dużo podróżował, przemieszczając się od jednego dowództwa frontu do drugiego. Brał aktywny udział w przygotowaniach Armii Czerwonej do kampanii letniej 1943 roku. Marszałek koordynował działania frontów podczas bitwy pod Kurskiem i Charkowem. 23 sierpnia Sowieci zdobyli Charków. Dwa dni później Żukowa wezwano do Kwatery Głównej w celu omówienia zaistniałej sytuacji. Od 12 października do 23 grudnia Front Woroneski, przemianowany następnie na 1 Front Ukraiński, prowadziły natarcie na kierunku kijowskim. Żukow koordynował działania 1 i 2 Frontu Ukraińskiego. 1 marca 1944 roku Kwatera Główna mianowała marszałka dowódcą 1 Frontu Ukraińskiego. W związku z operacją „Bagration” Żukow koordynował pracę 1 i 2 Frontu Białoruskiego, z którymi wkroczył przez Ukrainę i Białoruś na ziemie polskie. Zbliżała się chwila ostatecznego rozstrzygnięcia wojny radziecko-niemieckiej, gdyż Armia Czerwona posuwała się na zachód, coraz bliżej Berlina. Pod koniec września 1944 roku Żukow bezpośrednio objął dowództwo nad 1 Frontem Białoruskim. 16 kwietnia 1945 roku rozpoczął z nim operację berlińską, którą zakończył po kilkunastu dniach zdobyciem Berlina. Zaszczyt podboju stolicy wroga dostał się właśnie marsz. Żukowowi. Jego marzenie stało się faktem. 8 maja w obecności przedstawicieli alianckich dowództw marsz. Żukow otwierał ceremonię podpisania aktu kapitulacji wojsk niemieckich. Wszystko odbywało się w Berlinie. 24 czerwca tego samego roku w Moskwie zorganizowano wielką defiladę z okazji zwycięstwa w II wojnie światowej, podczas której marszałkowi przypadł zaszczyt objazdu defilujących wojsk na białym koniu. W tym czasie Żukow był dowódcą wojsk radzieckiej strefy okupacyjnej na terenach Niemiec. Rok później objął dowodzenia nad całością wojsk lądowych ZSRR. Popadł jednak w niełaskę Stalina i szybko został usunięty z pełnionego stanowiska. Najprawdopodobniej zostałby aresztowany i osądzony, gdyby nie interwencja głównych dowódców radzieckich. 9 czerwca został mianowany dowódcą niewiele znaczącego okręgu wojskowego Odessy. Stalin nie odważył się jednak postawić Żukowa przed sądem, choć wszystko wskazywało na to, iż w szybkim czasie pozbędzie się wiernego mu marszałka. Stres spowodował pogorszenie stanu zdrowia Żukowa, który w 1948 roku przeżył zawał serca. Po śmierci Stalina Żukow ponownie powrócił na czołowe stanowiska. W latach 1955-57 był ministrem obrony ZSRR. Wcześniej rozprawił się z Ławrientijem Berią, który nieomal doprowadził go do śmierci. Nowy sekretarz partii nie darzył jednak sympatią Żukow, obawiając się jego wpływu na armię. Dlatego też w 1958 roku odebrano mu wszystkie stanowiska i przeniesiono w stan spoczynku. Nikita Chruszczow czuł się spokojniej, nie mając tak groźnego kontrkandydata do przejęcia schedy po zmarłym Stalinie. Do końca życia marszałek pozostawał na uboczu. Gieorgij Żukow zmarł 18 czerwca 1974 roku.
