Początkowe sukcesy w latach trzydziestych oraz sojusz z Niemcami i Włochami otworzyły Japonii drzwi do dalszej ekspansji w Azji oraz kierunku Australii. Obecne w japońskiej doktrynie imperializm i militaryzm przyczyniły się do stworzenia regularnej dyktatury wojskowej wspieranej nie tylko przez społeczeństwo, ale i obdarzonego nimbem boskości cesarza Hirohito.
Sukcesy i porażki
Związana z jego rządami epoka Showa (z jap. ,,Oświeconego Pokoju”) nie tylko nie wiązała się ze spokojem i rozwojem państwa, ale stała się źródłem ogromnych strat wśród ludności. Japończycy powszechnie wspierali rodzimy militaryzm, kierując się głęboko zakorzenionym konformizmem oraz charakterystycznym dla tradycyjnych japońskich stosunków społecznych posłuszeństwem względem władzy. Honor zgodny z wytycznymi Kodeksu Bushido rozumiano przede wszystkim w kategoriach najwyższego poświęcenia dla państwa. Do ostatnich dni wojny utrzymywało się poparcie dla prowadzonych działań, które w połączeniu z determinacją kształtowało postawy amoralne oraz zbrodnicze. Ich efektem były zbrodnie popełnione w czasie wojny na więźniach i ludności cywilnej, ale także bezrefleksyjne podporządkowanie idei zwycięstwa. Zaowocowało ono m.in. stworzeniem licznych oddziałów pilotów-samobójców (z jap. Kamikaze), którzy od 1944 roku atakowali okręty amerykańskiej marynarki wojennej. W połowie 1940 roku, po zwycięskiej kampanii Niemiec przeciwko Holandii, Belgii i Francji Japończycy zajęli zamorskie posiadłości europejskich państw. Agresja spotkała się z kontrakcją Stanów Zjednoczonych, które nałożyły na Japonię embargo eksportowe. Ograniczenie wymiany handlowej odcięło Japonię od dostaw surowców niezbędnych do rozwoju kraju i dalszej ekspansji militarnej. W konsekwencji Japończycy opracowali plan podboju Azji Południowo-Wschodniej, amerykańskich posiadłości na Oceanie Spokojnym oraz łańcucha archipelagów rozciągającego się od południowych wybrzeży Azji po Australię i Oceanię. Naczelnym planistą operacji stał się mianowany premierem gen. Hideki Tojo oraz dowódca marynarki adm. Isoroku Yamamoto. Wraz z nastaniem rządów Tojo w październiku 1941 roku mówić można o dominacji wojskowej junty, która narzuciła swoje imperialistyczne i militarne poglądy cesarzowi Hirohito.
W grudniu 1941 roku Japończycy zaatakowali amerykańską bazę morską w Pearl Harbor. Po początkowych sukcesach skutkujących zajęciem m.in. Filipin, Wysp Marshalla czy Gwinei zostali jednak zmuszeni do defensywy. Przestawiona na produkcję wojenną japońska gospodarka nie była w stanie uzyskać potencjału zbliżonego do przemysłu Stanów Zjednoczonych. W konsekwencji USA uzyskały przewagę i do 1945 roku wyparły Japończyków z podbitych wcześniej wysp. Mimo miażdżącej przewagi Amerykanów Japończycy kontynuowali walkę. W odpowiedzi na niesłabnący opór przeciwnika USA zdecydowały się na zrzucenie dwóch bomb atomowych i niemal doszczętne zniszczenie japońskich miast Hiroszima i Nagasaki. Dopiero hekatomba ludności cywilnej doprowadziła do przełamania oporu japońskich wojskowych i skłoniła władze do podpisania porozumienia pokojowego.
Społeczeństwo
Warto podkreślić, że japońskie społeczeństwo czasu wojny było silnie indoktrynowane, głównie za pośrednictwem rozwiniętego aparatu propagandy. Izolacja Japonii od reszty świata ułatwiała manipulowanie ludnością. Powszechne stały się szkolenia militarne, społeczeństwu zaszczepiano ideę konieczności walki do końca, nawet za cenę poświęcenia życia. Dodatkowo ludność cywilną i żołnierzy karmiono antyamerykańską propagandą, przekazując informacje o rzekomych zbrodniach wojennych przeciwnika. Nie może zatem dziwić wykształcenie postaw skrajnych, często ekstremalnych. Doświadczenia pilotów-samobójców oraz przypadki rytualnych samobójstw w obliczu wroga świadczą o głęboko zakorzenionym przeświadczeniu o konieczności ofiary na rzecz państwa i narodu, ale także prymacie zbiorowości nad jednostką. Kolektywizm obecny w japońskiej doktrynie pozwolił nie tylko zmanipulować społeczeństwo, ale i wykształcić szczery i naturalny entuzjazm względem prowadzonej polityki podbojów.
Fotografia: cesarz Japonii Hirohito na fotografii z 1937 roku (Wikipedia, domena publiczna).
