François Darlan (1881-1942) – francuski wojskowy, admirał, polityk.
Urodził się 7 sierpnia 1881 roku w Nérac. Pochodził z rodziny o dużych tradycjach militarnych. Jego przodkowie byli szczególnie mocno związani z marynarką wojenną, a dziadek walczył pod Trafalgarem. Być może z tego powodu wstąpił do Akademii Morskiej, którą ukończył w 1902 roku. Szybko awansował. W czasie I wojny światowej dowodził baterią dział artylerii w Tulonie, a po zakończeniu działań rozpoczął służbę na okrętach.
Ocenia się, iż Darlan odegrał kluczową rolę w budowaniu międzywojennej potęgi francuskiej floty. Otoczenie określało go jako bystrego człowieka, otwartego na nowinki technologiczne, nieograniczonego sztywnymi poglądami. Być może z tego powodu okazał się dobrym reformatorem Marine Nationale, a w późniejszym czasie zręcznie lawirował między Niemcami, Wielką Brytanią i Stanami Zjednoczonymi, starając się prowadzić szeroką i otwartą politykę. W 1934 roku powierzono mu dowodzenie siłami operującymi na Atlantyku. W 1936 roku został mianowany szefem sztabu francuskiej marynarki wojennej, a w 1939 roku został głównodowodzącym Marine Nationale w stopniu admirała. Bezpośrednio przed rozpoczęciem kampanii francuskiej Darlan starał się przygotować flotę do nieuchronnego starcia z Niemcami. Kampania przebiegała jednak pod znakiem sukcesów niemieckich armii lądowych i lotnictwa, a zaangażowanie marynarki wojennej zostało ograniczone do minimum. W obliczu klęski Darlan wydał słuszny i dalekowzroczny rozkaz przerzucenia wszystkich okrętów do północnoafrykańskich portów we francuskich koloniach. W ten sposób starał się zabezpieczyć Marine Nationale przed próbami jej przejęcia przez Niemców i Włochów. Francuska marynarka była wówczas jedną z największych na świecie, a jej wykorzystanie mogło przesądzić o losach bitwy o Atlantyk i kampanii afrykańskiej. Po kapitulacji Francji z części zajętego przez Niemców terytorium utworzono Republikę Vichy, na czele której stanął kolaboracyjny rząd marsz. Philippe’a Petaina. Brytyjczycy nieprzychylnym okiem patrzyli na zaangażowanie Darlana w budowę Republiki Vichy. Co więcej, Darlan nie krył się ze swoimi antyangielskimi poglądami, które umocniły się po otrzymaniu brytyjskiego żądania przekazania francuskich okrętów do dyspozycji Royal Navy. Francuski admirał nie zgodził się na propozycje. Zamiast tego wybrał politykę umiarkowanej kolaboracji z Niemcami.
Tymczasem Brytyjczycy zdecydowali się na przeprowadzenie operacji przejęcia lub zatopienia francuskich jednostek przy użyciu siły. Decyzja ta była podyktowana oczywistą obawą o możliwość przechwycenia okrętów przez nieprzyjaciela. Warto podkreślić, iż Brytyjczycy mieli świadomość wydanych przez Darlana rozkazów, jednakże nie dowierzali szczerości intencji admirała. Podejrzewali także, że ostateczna decyzja i tak będzie spoczywać w rękach poszczególnych załóg, co oznaczało, iż nawet wobec rozkazu zatopienia okrętów mogą one zostać zajęte i wykorzystane przez Niemców i Włochów. W lipcu 1940 roku dokonali nieudanej próby ataku na francuskie bazy morskie w Mers el-Kebir i Dakarze. Operacja „Catapult” zakończyła się fiaskiem i zaogniła napięte i tak stosunki brytyjsko-francuskie.
W grudniu 1940 roku marsz. Petain mianował go wicepremierem, a jednocześnie powierzył mu kierowanie sprawami zagranicznymi oraz ministerstwem spraw wewnętrznych. W praktyce oznaczało to niemal pełnię władzy oddaną w ręce Darlana. Spodziewano się, iż oficjalnie obejmie on stanowisko piastowane przez Petaina i będzie samodzielnie prowadził politykę Rządu Vichy. Darlan kierował także marynarką wojenną Vichy. W maju 1941 roku spotkał się z Adolfem Hitlerem. W czasie rozmów zaproponował niemieckiemu dyktatorowi oddanie do dyspozycji Kriegsmarine francuskich baz morskich w Syrii. Mimo iż Darlan starał się zabezpieczyć okręty Marine Nationale przed przejęciem ich przez Niemców, jego postawę należy poczytać jako akt serwilizmu względem okupanta. Być może wynikało to z anglofobicznych sentymentów lub złej oceny sytuacji na froncie. Ostatecznie, po pierwszych niepowodzeniach armii niemieckiej na froncie wschodnim, Darlan zmienił front i zerwał z dotychczasową polityką współpracy z okupantem. W kwietniu 1942 roku został mianowany głównodowodzącym sił zbrojnych Vichy, dzieląc swój czas między pobyty w Afryce Północnej i Francji.
8 listopada 1942 roku wojska amerykańskie i brytyjskie dokonały udanych desantów na wybrzeżu Afryki Północnej, rozpoczynając tym samym ofensywę, która umożliwiła wyparcie sił włosko-niemieckich, a w ostatecznym rozrachunku zwycięstwo w kampanii afrykańskiej. Darlan przebywał w tym czasie w Algierii, dość przypadkowo odwiedzając rannego syna, i na wieść o lądowaniu aliantów nakazał podjęcie walki przez siły Vichy, mimo że wcześniej rozpoczął przygotowania do pertraktacji, które zostały teraz przerwane. Dopiero 10 listopada admirał ponownie zasiadł do rozmów, negocjując warunki porozumienia z aliantami. 11 listopada siły francuskie przerwały stawianie oporu. Darlan już wcześniej wskazywał na możliwość nawiązania sojuszu z siłami sprzymierzonych. Jego okręty nie atakowały floty Stanów Zjednoczonych w czasie próby przejścia przez kontrolowane przez Marine Nationale wody Karaibów. Ugoda Darlana z Amerykanami doprowadziła do licznych kontrowersji, szczególnie w łonie Wolnej Francji kierowanej przez gen. Charlesa de Gaulle’a. Darlana powszechnie uważano za zdrajcę, który współpracował z Niemcami i współtworzył marionetkowe państwo Vichy. Słusznie podnoszono kwestie spotkań z Hitlerem, a prasa nazywała Darlana francuskim Quislingiem, co było nawiązaniem do słynnego norweskiego zdrajcy i kolaboranta. Admirała oskarżano nawet o inspirowanie polityki antysemityzmu na terenie Vichy.
Na wieść o „zdradzie” Darlana marsz. Petain pozbawił go sprawowanych funkcji. Mimo iż pozycja admirała została mocno zachwiana po wkroczeniu aliantów, wciąż piastował ważne stanowiska polityczne. Po rozpoczęciu angloamerykańskiej operacji desantowej nadał sobie tytuł Wysokiego Komisarza Francji w Afryce Północnej i Zachodniej. Nomenklatura nie miała większego znaczenia. W praktyce sprawował on bowiem wojskowy i cywilny zarząd nad kolonialną częścią Francji. 24 grudnia 1942 roku do jego kwatery wkroczył młody poplecznik gen. de Gaulle’a Fernand Bonnier de La Chapelle, który zastrzelił admirała. Zamachowiec został natychmiast osądzony przez specjalny trybunał, który skazał do na śmierć. Wyrok wykonano już 26 grudnia. Śmierć Darlana była źródłem licznych teorii spiskowych, których autorzy oskarżali Brytyjczyków i Amerykanów o przygotowanie spisku, a także gen. de Gaulle’a, który miał się obawiać wpływów admirała. Podejrzeń nie potwierdzono, uznając, iż de La Chapelle działał sam w odwecie za rozkaz krwawego stłumienia rebelii wymierzonej w Vichy wydany przez Darlana.
