Przyłączenie Austrii do III Rzeszy (niem. Anschluss) było jednym z najważniejszych wydarzeń okresu dwudziestolecia międzywojennego. Oczywiste złamanie zasad traktatu wersalskiego było pierwszym tak odważnym krokiem odbudowującego się niemieckiego imperializmu. Po objęciu władzy przez Adolfa Hitlera w 1933 roku niemieccy naziści sondowali Austrię na możliwość połączenia obu państw. Bezskutecznie. Dopiero wraz ze zwiększeniem potencjału polityczno-militarnego III Rzeszy oraz rozbudową austriackiej partii nazistowskiej (austriacka NSDAP) możliwy był powrót do projektu odtworzenia tzw. Wielkich Niemiec (niem. Grossdeutschland). Koncepcja ta wpisywała się w mocarstwową retorykę Adolfa Hitlera. Niemiecki dyktator otwarcie głosił chęć zjednoczenia ludów i ziem germańskich. Austrię uważano za część wielkiej niemieckiej Rzeszy. Austriacy byli zdecydowanie bardziej sceptyczni. Trudno dzisiaj oszacować, czy dobrowolnie zdecydowaliby się na przyłączenie do Niemiec, nawet w obliczu możliwej autonomii. Nie ulega bowiem wątpliwości, że to Niemcy miały w tym sojuszu grać rolę dominującą.
Wobec proniemieckich nastrojów społecznych w marcu 1938 roku kanclerz Austrii Kurt Schuschnigg rozpisał referendum dotyczące ewentualnego przyłączenia do III Rzeszy. Do secesji namawiała austriacka partia narodowosocjalistyczna, Deutsche Nationalsozialistische Arbeiterpartei Österreichs (DNSAPÖ), na czele której stał najpierw Walter Riehl, a następnie zagorzali poplecznicy niemieckich nazistów, w tym Arthur Seyss-Inquart. Kanclerz Schuschnigg bezkustecznie starał się odsuwać nazistów od sterów rządu. Był jednak zmuszony do ugięcia się pod presją silniejszych Niemiec. W lutym 1938 roku odbył rozmowę z A. Hitlerem. Na zaproszenie dyktatora przybył do Berchtesgaden, gdzie zobowiązał się do rozszerzenia władzy austriackich nazistów, oferując szereg stanowisk rządowych. Nawet tak daleko idące ustępstwa nie przekonały Hitlera, który domagał się przeprowadzenia referendum dotyczącego przynależności terytorialnej Austrii. Schuschnigg i w tym wypadku uległ presji, obawiając się zbrojnej interwencji III Rzeszy. Mimo tego, nie czekając na przeprowadzenie głosowania, A. Hitler nakazał wkroczenie wojsk niemieckich do Austrii. W operację zaangażowano blisko 200 tys. żołnierzy i funkcjonariuszy różnych sił. Następnie powołany został nazistowski rząd z Arthurem Seyss-Inquartem na czele, który rozpisał nowe referendum. W opinii nazistów jego wyniki potwierdziły fakt formalnej aneksji Austrii, choć trudno ustalić rzeczywiste poparcie dla koncepcji połączenia obu państw. W konsekwencji w kwietniu 1938 roku, przy braku interwencji ze strony społeczności międzynarodowej, Austria została wcielona do III Rzeszy. Po wojnie Austrię uznano za pierwszą ofiarę zaborczej polityki III Rzeszy. Tego typu podejście określić należy jako kontrowersyjne ze względu na silną pozycję austriackich nazistów oraz niepewne nastroje w samym społeczeństwie. Warto jednak pamiętać, iż naziści nie zdecydowali się nawet na namiastkę uczciwego głosowania w ramach referendum, co może wskazywać na rzeczywiste niskie poparcie miejscowej ludności dla idei inkorporacji Austrii do III Rzeszy.
Uzupełnieniem idei Grossdeutschland był zabór czechosłowackich Sudetów oraz dalsza ekspansja na kierunku wschodnim zainicjowana atakiem Niemiec na Polskę we wrześniu 1939 roku.
Zdjęcie tytułowe: ciężarówki z członkami NSDAP jadące ulicami Wiednia po Anschlussie Austrii. Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe.
