Reinhard Heydrich (1904-1942) – generał policji niemieckiej, jeden z najwyższych hitlerowskich dygnitarzy, kierownik aparatu terroru w III Rzeszy, oficer SS i SD.
Urodził się 7 marca 1904 roku w Halle. Był synem muzyka Richarda Bruno Heydricha, który założył w Halle pierwsze konserwatorium muzyczne. Rzekomo babka przyszłego generała hitlerowskiej policji była Żydówką, stąd też w przyszłości miały wyniknąć komplikacje z powodu niearyjskiego pochodzenia oficera. Mimo wątpliwości co do pochodzenia Heydricha, dzisiaj teza o jego żydowskich korzeniach jest podważana. Co więcej, także prowadzone w latach trzydziestych śledztwo wykazało, iż we krwi Heydricha nie ma domieszki żydowskiej. Młody Reinhard, któremu nadano imię związane z muzyką odgrywaną przez ojca, już w młodości wykazywał niezwykły talent muzyczny oraz błyskotliwość i inteligencję. Nie wziął udziału w I wojnie światowej, gdyż był za młody. Dopiero po jej zakończeniu postanowił związać swe życie z militariami i wstąpił do Freikorpsów. W 1922 roku rozpoczął naukę w szkole oficerskiej i po jej zakończeniu został oficerem marynarki wojennej. Z niemiecką flotą związał się na dziewięć lat. Z Reichsmarine pożegnał się w 1931 roku po aferze obyczajowej, w którą był zamieszany. Prawdopodobnie Heydrich uwiódł i porzucił córkę przyjaciela Ericha Readera, Joachima Vossa, co zakończyło się sądem koleżeńskim. Sam Heydrich nie lubił o tym mówić, składając w aktach SS następujące oświadczenie: „Pod koniec kwietnia 1931 roku zostałem zwolniony ze służby z powodów pozasłużbowych, decyzją prezydenta Rzeszy i wbrew opinii moich bezpośrednich przełożonych”. Sąd koleżeński nie sprowadził całej sprawy jedynie do obyczajowego skandalu. Oficerów zastanowiła postawa Heydricha, który jakby nie przejmował się tym, co zaszło. W końcu zarządzono, iż Heydrich zostanie przeniesiony w stan spoczynku. Co ciekawe, podczas służby w Reichsmarine Heydrich spotkał się z Wilhelmem Canarisem, przyszłym admirałem i szefem Abwehry – obaj mieli w przyszłości rywalizować ze sobą na śmierć i życie. Heydrich był w latach dwudziestych podwładnym Canarisa. Obaj zdążyli się poznać i prawdopodobnie zaprzyjaźnić. Duży wpływ na ich wzajemne relacje miała inteligencja i zdolności Heydricha, który był przecież niezwykle utalentowanym skrzypkiem, znawcą muzyki i literatury. W niedługi czas po incydencie z córką Vossa Heydrich poślubił dziewiętnastoletnią wówczas Linę Matyldę von Osten. Para młoda otrzymała serdeczne gratulacje od… rodziny Canarisów. Ślub odbył się 26 grudnia 1931 roku w Großenbrode. Mieli ze sobą czwórkę dzieci urodzonych w latach 1933-42.
Stosunek Heydricha do partii nazistowskiej był początkowo negatywny. Mimo iż miał on szansę dołączenia do szeregów NSDAP, wahał się z podjęciem takiej decyzji, postrzegając tę partię przez pryzmat oddziałów szturmowych SA, które znane były z brutalnych metod i prześladowań. W czerwcu 1931 roku wstępuje jednak do NSDAP, otrzymując 544916 numer legitymacji partyjnej. 14 lipca wstąpił także do hamburskiej SS w randze SS-Rottenführera, uzyskując 10120 numer. Wcześniej spotkał się z Heinrichem Himmlerem, który szukał kompetentnego oficera wywiadu. Przez zupełny przypadek natrafił na Heydricha, który z wywiadem miał niewiele wspólnego. Mimo to Heydrich mógł zaprezentować się Himmlerowi i zrobił duże wrażenie na przyszłym przełożonym. To właśnie to spotkanie spowodowało, iż były marynarz trafił do SS, zaczynając pracę z wywiadem. 10 sierpnia awansuje do stopnia SS-Obersturmführera. 5 października 1931 roku Heydrich został przeniesiony do Berlina w charakterze członka sztabu Reichsführera SS, otrzymując wkrótce nominację na SS-Sturmbannführera (25 grudnia). Młody i energiczny Heydrich szybko wziął się do pracy, organizując archiwa SS, sporządzając kartoteki i informacje o członkach SS. W ten sposób utworzona została Sicherheitsdienst des Reischführer SS (SD) – służba bezpieczeństwa Himmlera, którą w rzeczywistości kierował Heydrich. Warto wspomnieć, iż Reinhard Heydrich idealnie nadawał się na wysokiego dygnitarza przyszłej hitlerowskiej Rzeszy – rosły i postawny blondyn był niejako symbolem aryjskości niemieckiej. W 1933 roku zostaje mianowany kierownikiem policji w Bawarii. W marcu Heydrich przeprowadził tam operację zleconą mu przez Himmlera a wymierzoną przeciwko Ernstowi Röhmowi. Tymczasem młody współpracownik Himmlera szybko awansował w nazistowskiej hierarchii. 29 lipca 1932 roku został SS-Standartenführerem, 21 marca 1933 roku SS-Oberführerem, 9 listopada tego samego roku SS-Brigadeführerem i wreszcie 30 czerwca 1934 roku SS-Gruppenführer. W 1941 roku awansował jeszcze do stopnia SS-Obergruppenführera. Po dojściu Hitlera do władzy następuje szybki rozwój SD. Zostaje ona przemianowana na Urząd Szefa Służby Bezpieczeństwa Reichsführera SS. Uzyskuje także szersze pole manewru na polu wywiadowczym. W kwietniu 1934 roku Heydricha mianowano szefem Gestapo w Berlinie. W styczniu następnego roku mianowano go szefem Głównego Urzędu SD. Heydrich stał się najbliższym współpracownikiem Himmlera, jego prawą ręką i zastępcą. Przy tej okazji warto też wspomnieć o głębokim antysemityzmie Heydricha, który panicznie bał się wykrycia jego żydowskiego pochodzenia. Walka przeciwko Żydom w pewien sposób oczyszczała go z zarzutów, choć krążyły plotki o niearyjskich korzeniach szefa SD. Heydrich brał udział w organizacji tzw. „Nocy długich noży”, podczas której hitlerowcy zlikwidowali SA skupione wokół Röhma. Był jednym ze współorganizatorów całej akcji, a w dniu jej wykonania został promowany. W 1936 roku Heydrich zostaje kierownikiem Sipo. Zmiany w organizacji niemieckiej policji mocno poprawiły pozycję Heydricha, który de facto był zwierzchnikiem nie tylko Sicherheitpolizei, ale i Gestapo, Reichskriminalpolizei oraz Policji Granicznej i Policji Obrony. Tymczasem nad Europą zawisły czarne chmury zwiastujące nadchodzący konflikt. Szef SD pracował w pocie czoła, aranżując chociażby incydent w Gliwicach z 31 sierpnia 1939 roku będący usprawiedliwieniem agresji niemieckiej na Polskę. W czasie trwania kampanii wrześniowej Heydrich został mianowany szefem Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy (RSHA). Na stanowisku tym pozostał do śmierci. W latach trzydziestych szef SD poznał młodego Waltera Schellenberga, z którym bardzo się zaprzyjaźnił. Sam Schellenberg dużo miejsca poświęcił przełożonemu w powojennych „Wspomnieniach”, opisując go jako groźnego i szalenie ambitnego człowieka. Stwierdził także:
„Heydrich siedział za biurkiem. Był to wysoki mężczyzna o wspaniałej sylwetce, o szerokim, niezwykle wysokim czole, małych niespokojnych oczach, przebiegłych jak oczy zwierzęcia, o niepospolitej sile wyrazu, długim drapieżnym nosie i pełnych wargach. […] Głos jego był zbyt piskliwy jak na tak wysokiego mężczyznę, a sposób mówienia miał nerwowy i urywany […] Cechowała go niesamowita ambicja. Wydawało się, że w tej sforze wściekłych wilków pragnie udowodnić swoją wyższość nad innymi, przejąć przewodnictwo. Musiał być pierwszy, najlepszy, we wszystkim, a środki nie grały tu roli – podstęp, zdrada czy przemoc. Pozbawiony jakichkolwiek skrupułów i obdarzony intelektem zimnym jak lód, potrafił być nieludzki do granic skrajnego okrucieństwa.”
Słowa te idealnie oddają wygląd i cechy charakteru Heydricha. Schellenberg wraz z Heydrichem zorganizowali incydent z Venlo. Razem prowadzili też inwigilację Abwehry. Jak wspomniano, Heydrich pod pozorem przyjaźni z Canarisem, wszelkimi możliwymi sposobami usiłował zlikwidować szefa kontrwywiadu. Jeśli chodzi o kwestię żydowską, to jeszcze w czasie trwania kampanii wrześniowej Heydrich wydawał rozkazy dotyczące eksterminacji ludności żydowskiej, polskiej inteligencji i kleru. 29 czerwca 1941 roku wydał nawet rozkaz dla Einsatzgruppen, w którym zawarł polecenia likwidacji Żydów na podbitych terenach na wschodzie. Także konferencja w Wannsee 20 stycznia 1942 roku była dziełem Heydricha. Podjęto na niej decyzje odnośnie „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej”, co bezpośrednio przełożyło się na falę eksterminacji Żydów w Europie. 27 grudnia 1941 roku szef RSHA został dodatkowo mianowany protektorem Rzeszy na obszarze Czech i Moraw, zastępując Konstantina von Neuratha. W ten sposób Heydrich trafił do zamku na Hradczanach, gdzie od tej pory mieszkał. Był odpowiedzialny za politykę terroru dla tych terenów, co bezpośrednio przyczyniło się do jego śmierci. Zyskał sobie nawet przydomek „Rzeźnika z Pragi”. Na Czechów padł blady strach – nowy protektor wprowadził prawo do „aresztu ochronnego”, czyli zatrzymania każdego bez przyczyny na czas nieokreślony, do maksymalnych granic eksploatowano czeski przemysł. Taka polityka sprawiła, iż w Londynie zapadła decyzja o przeprowadzeniu zamach na Reinharda Heydricha. Z Wielkiej Brytanii przysłano czeskich cichociemnych, którzy 27 maja dokonali zamachu na życie protektora Czech i Moraw. Lekarzom nie udało się uratować Heydricha, doszło bowiem do zakażenia jego krwi. 4 czerwca 1942 roku zmarł on w praskim szpitalu. W odwecie za śmierć hitlerowskiego dygnitarza Niemcy spacyfikowali czeskie wsie Lidice i Leżaki. Uroczystości pogrzebowe trwały kilka dni. Jednym z opłakujących Heydricha był, paradoksalnie, Canaris, który niewątpliwie cenił go za wybijające się na tle innych nazistowskich dygnitarzy przymioty.
Serdecznie dziękuję za uwagi i podesłane informacje, które otrzymałem od jednego z użytkowników forum dws.org, Scypiona. Wszystkim, którzy interesują się postacią Reinharda Heydricha oraz funkcjonowaniem III Rzeszy polecam również serwis prowadzony przez zespół dws-xip: III Rzesza.
