Hideki Tojo (1884-1948) – japoński polityk, premier kraju w czasie II wojny światowej.
Urodził się 30 grudnia 1884 roku w Tokio. Pochodził ze średnio zamożnej rodziny o tradycjach militarnych. Jego ojciec służył w cesarskiej armii po rewolucji Meiji. Życie zgotowało mu ciężki los. W młodym wieku stracił obu starszych braci oraz ojca, co zmusiło go do wzięcia odpowiedzialności za rodzinę – matkę i cztery siostry. M.J. Thurman i C. Sherman cytowali wypowiedź japońskiego dowódcy, który określał najważniejsze czynniki kształtujące jego postawę. Tojo wskazał na ciężką pracę, poświęcenie, zaangażowanie, bo, jak sam mówił, był pozbawiony większych talentów. Mimo tego osiągnął niebywały sukces, pnąc się po szczeblach kariery politycznej, osiągając niemal nieograniczoną władzę nad japońską polityką i militariami. W 1899 roku Hideki wstąpił do szkoły kadetów. W 1905 roku ukończył akademię z 10 wynikiem, co było sporym sukcesem, zważywszy na blisko 400-osobową grupę kadetów. Następnie służył w cesarskiej armii w stopniu porucznika i przez krótki okres czasu przebywał w Mandżurii, gdzie trwała wojna rosyjsko-japońska. W kolejnych latach uczył się w Cesarskiej Akademii Wojskowej, którą ukończył w 1915 roku. W międzyczasie ożenił się z Katsuko Ito, z którą miał później siódemkę dzieci.
W czasie I wojny światowej Tojo pracował w ministerstwie obrony, oczekując z niecierpliwością końca konfliktu. Planował bowiem wyjazd do Europy, gdzie chciał nadal się kształcić oraz rozwijać znajomość języka niemieckiego. Być może już wtedy zaszczepił w sobie upodobanie do Niemiec, które w przyszłości miało się przerodzić w germanofilię i podziw dla Adolfa Hitlera. Warto podkreślić, iż Tojo od najmłodszych lat był wychowywany w duchu patriotyzmu, który przekształcił w daleko idący japoński nacjonalizm. W 1919 roku wreszcie opuścił Japonię i udał się do Szwajcarii. Tam pracował dwa lata w charakterze attache. Następnie podróżował jeszcze do Niemiec oraz Stanów Zjednoczonych. Po powrocie do ojczyzny kontynuował karierę w armii, a jednocześnie rozwijał zainteresowania polityczne, coraz mocniej angażując się w działalność jednej z frakcji nacjonalistycznych Tosei. Tojo nie krył się ze swoimi radykalnymi poglądami, a w czasie pobytu w USA bardzo silnie zraził się do amerykańskiego społeczeństwa.
W latach dwudziestych uczył się w Wyższej Szkole Armii. W 1924 roku został awansowany do stopnia podpułkownika, a jednocześnie rozpoczął pracę w Ministerstwie Wojny. W 1928 roku kierował działem spraw organizacyjnych w sztabie japońskiej armii i otrzymał promocję do stopnia pułkownika. Od 1929 roku przez dwa lata dowodził 1. Pułkiem Piechoty, a następnie został mianowany szefem organizacji i mobilizacji japońskiej armii, rozpoczynając błyskotliwą karierę w sztabie cesarskiego wojska. W 1934 roku został awansowany do stopnia generała. Coraz silniej angażował się w wewnętrzne podziały w japońskim dowództwie. W 1935 roku został mianowany dowódcą milicji Armii Kwantuńskiej, a już dwa lata później szefem sztabu samej Armii stacjonującej w Mandżurii. Aktywnie angażował się w prowadzenie działań wojennych w czasie konfliktu z Chinami w 1938 roku. W maju 1938 roku otrzymał nominację na stanowisko wiceministra wojny w Tokio. Od grudnia przez kilkanaście miesięcy pełnił funkcję inspektora lotnictwa, a w czerwcu 1940 roku został powołany w skład rządu w charakterze ministra wojny. Była to najważniejsza nominacja dla Tojo, która sprawiła, iż stał się czołowym japońskim politykiem, odgrywającym niebagatelną rolę nie tylko w zakresie spraw wojskowych, ale i kształtowania polityki zagranicznej cesarstwa. Określano go jako polityka agresywnego, sprzyjającego najbardziej radykalnym kręgom w japońskiej armii. Jego usposobienie oddawał pseudonim „Brzytwa”, który popularnie stosowano na określenie wojskowego. Tojo opowiedział się za ścisłym sojuszem w ramach tzw. Państw Osi. Porozumienie z nazistowskimi Niemcami i faszystowskimi Włochami wpisywało się w jego osobistą koncepcję polityczną, sprzyjając jednocześnie japońskiemu imperializmowi, dla którego przeciwwagę stanowiły przede wszystkim Stany Zjednoczone i Wielka Brytania. W pierwszym okresie po objęciu stanowiska ministerialnego Tojo zintensyfikował podbój terytorium Chin. To za jego sprawą prowadzono niezwykle agresywną politykę, nierzadko uciekając się do zbrodni wojennych. Tojo opowiadał się za uregulowaniem stosunków japońsko-amerykańskich, starając się jednak zachować status quo na kontynencie azjatyckim. W sierpniu 1941 roku komentował możliwość ustępstwa słowami: „Pozycja armii jest taka, że nie może być kompromisu co do stacjonowania wojsk w Chinach. Wycofanie wojsk jest jądrem problemu. Jeśli bowiem ustąpimy wobec żądań amerykańskich, to wszystko, co zdobyliśmy w Chinach, przepadnie. Mandżukuo zostanie zagrożone i nasza kontrola nad Koreą”. Nieprzejednana postawa, chęć dalszych podbojów i surowcowe problemy Japonii pchnęły cesarstwo do wojny z siłami alianckimi. 4 września odbyła się łączna narada polityków i dowódców armii. Podczas spotkania ustalono, iż konieczne będzie prowadzenie działań zarówno przeciwko Francji, jak i Stanom Zjednoczonym. Tojo przedstawił plany cesarzowi Hirohito, który ostatecznie przystał na propozycje. Wobec obiekcji części członków rządu premier Konoye ustąpił, a 18 października nowy rząd sformował Hideki Tojo. Przesądziło to losy kampanii na Pacyfiku i zmasowanego natarcia sił japońskich na wielu frontach. Tojo był przesadnym optymistą, przeszacowując możliwości floty i armii Japonii. W kolejnych tygodniach premier wielokrotnie spotykał się z cesarzem Hirohito, przekonując go do swoich planów uderzenia na Stany Zjednoczone. W listopadzie 1941 roku władca zaakceptował strategię ataku na bazę w Pearl Harbor. Jednocześnie Tojo zwodził Amerykanów możliwością porozumienia i pokojowego rozstrzygnięcia sporów. Wreszcie 7 grudnia Japończycy dokonali nalotu na siły amerykańskiej Floty Pacyfiku.
13 marca 1942 roku Tojo przedstawił cesarzowi memorandum, w którym nakreślił dalsze plany prowadzenia działań. Już wtedy miarkował początkowy optymizm, twierdząc, że pokonanie Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii w krótkim czasie będzie niezwykle trudne, spodziewając się długotrwałej wojny. W rzeczywistości konflikt przeciągnął się do września 1945 roku. W tym czasie Tojo pelnił funkcję premiera do czasu dymisji 22 lipca 1944 roku. Zgromadził niemal pełnię władzy w sprawach wojskowych. Czasowo pełnił funkcję szefa sztabu armii japońskiej, obejmował także kolejne ministerstwa, w tym ministerstwo edukacji, w ramach którego zaproponował nacjonalistyczną i imperialną indoktrynację w japońskich szkołach. Przez pierwsze cztery miesiące od nominacji na stanowisko premiera był jednocześnie ministrem spraw wewnętrznych. We wrześniu 1942 roku pełnił także funkcję ministra spraw zagranicznych. W pewnym momencie pełnił władzę typu dyktatorskiego, dążąc do stworzenia „systemu szogunowskiego”. Należy podkreślić, że polityka japońskiej armii była konsekwencją poglądów samego Tojo. Ponosi on osobistą odpowiedzialność za zbrodnie wojenne, w tym ludobójstwo, rozstrzeliwanie więźniów i drastyczne eksperymenty medyczne prowadzone przez japońskich lekarzy na pojmanych jeńcach. Tojo zmagał się z silną opozycją wewnątrz armii, szczególnie w kręgach związanych z marynarką wojenną. Upadek Saipanu 8 lipca 1944 roku był jednym z ostatnich akcentów kampanii militarnej kierowanej przez Tojo. Mimo pospiesznej reorganizacji rządu nie udało się mu uniknąć odwołania. W jego miejsce powołano rząd gen. Koiso i adm. Jonai.
Przegrana Japonii przypieczętowała los najwyższych dygnitarzy wojskowych i politycznych cesarstwa. Na liście osób przeznaczonych do osądzenia znalazło się także nazwisko Hidekiego Tojo, osoby najbardziej odpowiedzialnej za wywołanie wojny na Pacyfiku. 11 września 1945 roku amerykańscy żołnierze aresztowali byłego japońskiego premiera, który próbował popełnić samobójstwo. Bezskutecznie. W 1946 roku rozpoczął się proces przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym dla Dalekiego Wschodu z siedzibą w Tokio. Postawiono mu słuszne zarzuty zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko pokojowi. Tojo został skazany na śmierć przez powieszenie. Wyrok wykonano 23 grudnia 1948 roku w Tokio.
