Ważnym elementem doktryny niemieckich nazistów był imperializm. Łączył się on ściśle z chęcią rewizji ustaleń traktatu wersalskiego oraz militaryzmem będącym wyrazem odbudowywanej potęgi niemieckiej rzeszy. Plan podboju Europy uwzględniał różne czynniki i zmieniał się w zależności od sytuacji polityczno-militarnej. Mimo fluktuacji jeszcze w latach dwudziestych XX wieku przywódca partii nazistowskiej NSDAP Adolf Hitler nakreślił wstępne założenia niemieckiej ekspansji.
Pierwsze zdobycze
Pierwszorzędne znaczenie w planach nazistów odgrywało połączenie ziem historycznie niemieckich. Stąd też w latach trzydziestych Niemcy pracowali nad przyłączeniem do ziem III Rzeszy Austrii, którą uznawano za oderwaną część imperium. Ostatecznie w marcu 1938 roku niemieckie armie wkroczyły do Austrii, zmuszając tym samym tamtejsze władze do zatwierdzenia aneksji (tzw. Anschluss). Zabór ziem austriackich został potwierdzony w ogólnospołecznym referendum. Niemieccy naziści postulowali zjednoczenie ludów germańskich, domagając się przyłączenia do Rzeszy ziem etnicznie niemieckich. Problem ten dotykał m.in. czechosłowackich Sudetów, dzielonego z Polską Górnego Śląska, Warmii i Mazur oraz pozornie niezależnego i kontrolowanego przez Ligę Narodów obszaru Wolnego Miasta Gdańsk. W latach trzydziestych naziści wspierali tendencje odśrodkowe, wspomagając mniejszość niemiecką na przygranicznych terenach. Uwidoczniło się to szczególnie mocno na terenie Gdańska, gdzie w przededniu wojny zorganizowane zostały nazistowskie bojówki. W ostatnich tygodniach przed wybuchem konfliktu Niemcy zgłosili bezpośrednie roszczenia do Wolnego Miasta Gdańsk, domagając się przy tym od rządu polskiego zgody na budowę eksterytorialnej autostrady do Prus Wschodnich. Byłoby to jawne pogwałcenie suwerenności Polski, wobec czego polskie władze odmówiły. Doprowadziło to do kolejnej niemieckiej agresji zbrojnej. W październiku 1938 roku Niemcy oderwali od Czechosłowacji tzw. Sudetenland, a kilka miesięcy później zajęli Czechosłowację.
Niemieckie zdobycze w latach trzydziestych zostały usankcjonowane przez ówczesne potęgi polityczne. Brak reakcji na remilitaryzację Nadrenii w marcu 1936 roku, rozbudowę niemieckiej armii, a więc jawne pogwałcenie ustaleń traktatu wersalskiego, zachęciły Niemców do dalszych agresywnych kroków. Szczególnym przejawem konformizmu był konferencja monachijska (wrzesień 1938 roku), w czasie której Wielka Brytania, Francja i Włochy zgodziły się na niemiecki zabór czechosłowackich Sudetów.
Marsz na wschód
Jedną z wielowiekowych tradycji niemieckiej polityki zagranicznej była chęć parcia na wschód (z niem. ,,Drang nach Osten”). Uwidaczniało się to w rywalizacji z Rzeczpospolitą Obojga Narodów, a w okresie dwudziestolecia międzywojennego w konfrontacji z Polską. Wpisywało się to w koncepcje nakreślone przez czołowych ideologów nazistowskich, w tym samego Adolfa Hitlera, który w ziemiach wschodnich upatrywał tzw. ,,przestrzeni życiowej” (z niem. Lebensraum) dla ekspansji narodu niemieckiego. Historyk prof. Andrzej Nowak słusznie określił miejsce, jakie w swojej zbrodniczej ideologii zostawili Polakom Niemcy: ,,Jedyna rola jaką Niemcy mogli […] dać, to była rola pastuchów niemieckich krów na Uralu. To była rola niewolników w wielkim niemieckim państwie, nie było tam dla Słowian innego scenariusza. Hitler to zakreślił – Żydzi do wytępienia, Słowianie jako niewolnicy”. Ekspansja niemiecka w kierunku wschodnim znalazła odzwierciedlenie w kampaniach militarnych podejmowanych przez wojska III Rzeszy w czasie II wojny światowej. Warto podkreślić, że kolejne wojenne podboje niemieckiej armii nie były elementem spójnej koncepcji, lecz efektem prowadzonej kampanii. I tak, zabór ziem duńskich i norweskich miał umożliwić kontrolę nad akwenem Morza Północnego, agresja przeciwko Francji zabezpieczała zachodnią granicę (a przy tym umożliwiała odebranie utraconych po I wojnie światowej Alzacji i Lotaryngii), a podbój Europy Południowej wspierał imperialistyczną politykę włoskiego sojusznika.
Jednym z elementów przygotowań do podboju znacznej części Europy był system sojuszy i paktów, jakie III Rzesza podpisała z kolejnymi państwami. Do najważniejszych zalicza się przede wszystkim utworzenie sojuszu niemiecko-włoskiego przypieczętowanego w 1939 roku tzw. paktem stalowym. Drugim ważnym aktem, tym razem na drodze do zaboru ziem polskich, był pakt Ribbentrop-Mołotow podpisany między przedstawicielami Niemiec i Związku Radzieckiego w przeddzień wybuchu II wojny światowej. Porozumienie sankcjonowało formalny rozbiór Polski i współpracę ekonomiczną, polityczną i militarną dwóch totalitaryzmów.
Fotografia tytułowa: kolumna czołgów niemieckich PzKpfw IV Ausf D/E na polnej drodze na froncie wschodnim w lipcu 1941 roku. Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe.
