Żołnierze szli do niewoli,
ludzie patrzyli w milczeniu,
ludzie stali w milczeniu
po obu stronach ulicy.
Najmłodszy żołnierz nie miał palta,
nadbiegła z paltem kobieta,
żandarm zagrodził jej drogę,
biegła, płakała.
Ludzie patrzyli w milczeniu,
żołnierze szli do niewoli,
najmłodszy żołnierz
miał dziesięć lat.
Tekst za: http://www.swzygmunt.knc.pl
Anna Świrszczyńska jest bez wątpienia jedną z najciekawszych kobiecych postaci polskiej poezji XX wieku. To ona wyznaczyła pewne kierunki literackiego feminizmu, otwarła sztukę na kobiecość. Z punktu widzenia historii II wojny światowej docenić należy jej wkład w literacki dorobek Polskiego Podziemia. Nie tylko sama publikowała, ale i redagowała podziemne, konspiracyjne gazetki, na łamach których prezentowano wiersze młodych poetów. Urodzona w 1909 roku Świrszczyńska debiutowała na początku lat trzydziestych. Znaczna część jej pisarskiej kariery była związana z pracą w „Małym Płomyczku” oraz poezją dziecięcą. Po wojnie pisała także scenariusze do filmów animowanych. Pochodziła z rodziny z artystycznymi tradycjami, ojciec był malarzem. Rozkwit jej talentu wiąże się z konspiracyjnym pisarstwem II wojny światowej – publikowała wiersze, napisała dramat „Orfeusz”. W czasie Powstania Warszawskiego służyła jako sanitariuszka, udało się jej uniknąć niewoli. W 1945 roku zamieszkała w Krakowie, z którym związała się na stałe. Po wojnie jej twórczość ewoluowała. W latach siedemdziesiątych wyznaczyła nowe trendy pisarskie tomami poezji „Jestem baba” i „Budowałam barykadę”. Zmarła 30 września 1984 roku. Wiersz „Nie miał palta” jest stosunkowo prostym, bardzo obrazowym zapisem sceny, której Świrszczyńska zapewne była świadkiem. Oto polscy żołnierze idą do niemieckiej niewoli. Wiersz odnosi się do wydarzeń po upadku Powstania Warszawskiego, stąd też nie może dziwić widok dziesięcioletniego chłopca. Dramat dzieci i młodzieży był nieodzownym elementem Powstania Warszawskiego i na trwałe zapisał się w historii Polski, co odzwierciedla chociażby warszawski Pomnik Małego Powstańca.
