Tytuł – Powstanie Warszawskie. 80. rocznica wybuchu.
Rok wydania – 2024
Autor – Bartosz Zakrzewski
Wydawnictwo – SBM (zobacz na stronie Tantis)
Liczba stron – 240
Tematyka – pięknie wydane, bogato ilustrowane opracowanie rocznicowe podsumowujące przebieg Powstania Warszawskiego i jego najważniejsze symbole.
Ocena – 8,0/10
Osiemdziesiąt lat po wybuchu Powstania Warszawskiego Polska nadal chce rozmawiać o swoich bohaterach, którzy stanęli wówczas do nierównej walki. Rozmawiać w różny sposób, nie brakuje przecież u nas płomiennych dyskusji o zasadności wybuchu powstania. Album Bartosza Zakrzewskiego „Powstanie Warszawskie. 80. rocznica wybuchu” nie dokłada cegiełki do emocjonalnej debaty, ale na pewno dołoży samych emocji odbiorcom. Dlaczego? To znakomicie wydana praca upamiętniająca wydarzenia Powstania Warszawskiego, przedstawiona w sposób przystępny i poruszający.
Lektura, niezależnie od poziomu wiedzy odbiorcy, jest swego rodzaju wizualnym przeżyciem, a wzbogacająca materiał archiwalny narracja nie stroni od budowania pewnego powstańczego etosu. Ze względu na skrótowość i brak krytycznego podejścia ma swoje słabsze strony, ale te są kompensowane innymi atutami. Dużą wartością albumu są fotografie archiwalne, w tym ikoniczne zdjęcia Sylwestra Brauna „Krisa” czy Eugeniusza Lokajskiego „Broka”, które same w sobie stanowią istotną wartość dla historyków. Uwagę przyciągają także współczesne zdjęcia miejsc pamięci, które symbolicznie łączą przeszłość z teraźniejszością, ukazując Warszawę jako miejsce trwale naznaczone historyczną spuścizną i wciąż pamiętające, a może wręcz celebrujące swoją przeszłość. Można mieć do tego różny stosunek, nie można natomiast zaprzeczyć, iż znaczna część tożsamości miasta została zbudowana na pamięci.
Całości dopełniają wysokie walory estetyczne książki związane z jej wydaniem. Publikacja prezentuje się bardzo dobrze, a jakość przedruków dopełnia obrazu przemyślanego i odpowiednio ułożonego opracowania. Jak zauważyłem, książce można zarzucić pewne słabości, w tym ograniczenie analizy krytycznej, która mogłaby pogłębić refleksję nad politycznymi i militarnymi decyzjami związanymi z powstaniem. Stąd też jest bogata w podstawowe fakty, którym towarzyszą emocje, ale w konsekwencji bardziej skupia się na celebracji bohaterstwa i etosu walki niż na krytycznej ocenie koncepcji walk, ich przebiegu i konsekwencji. Stwarza to pewną analityczną pustkę, a jej wypełnienie mogłoby być interesujące dla bardziej wymagających czytelników i niezbędne dla posiadających ograniczoną wiedzę.
Autor zdecydował się również na wprowadzenie do książki szeregu rozszerzeń, w tym wartościowych biogramów głównych postaci oraz zapisów wspomnień powstańców. Nie brakuje również odwołań do kultury powstańczej, w tym tekstów pieśni i wierszy, a niektóre dodatki udanie merytorycznie poszerzają zakres narracji.
Dokładnie tak powinno się opowiadać historię, jeśli chce się przyciągnąć szersze grono odbiorców. Zakrzewski zdaje się to rozumieć doskonale i moim zdaniem świetnie wpisuje się w nowoczesne trendy, wychodząc naprzeciw zróżnicowanemu gronu czytelników. Album jest wartościowym uzupełnieniem bogatej, wszechstronnej literatury o Powstaniu Warszawskim, a przy tym spełnia ważną rolę popularyzatorską. Odwołując się do warstwy wizualnej, targetuje szczególnie mocno odbiorców, dla których obraz mówi więcej niż słowa, a te są wystarczające w formie zwięźle i przystępnie opisanych najważniejszych faktów.
Ocena – 8,0/10
Recenzja książki została przygotowana we współpracy z Tantis – Książki Historyczne. Książkę można zakupić tutaj: „Powstanie Warszawskie”, Bartosz Zakrzewski.
