Tytuł – Polska. Losy państwa i narodu 1939-1989.
Rok wydania – 2024
Autor – Andrzej Friszke
Wydawnictwo – Iskry
Liczba stron – 540
Tematyka – kompleksowe opracowanie poświęcone okresom II wojny światowej i powojennemu – Friszke uwzględnia możliwie najwięcej czynników, które kształtowały wówczas polską państwowość i społeczeństwo.
Ocena – 8,0/10
20 lat po ukazaniu się pierwszego wydania klasycznej dzisiaj książki „Polska. Losy państwa i narodu 1939-1989” Andrzeja Friszke dostajemy do rąk edycję uzupełnioną i wyposażoną w zaktualizowane obserwacje autora. Zaktualizowane nie w jakimś rewolucyjnym w stopniu, lecz uwzględniające kilka nowych perspektyw na wydarzenia z kluczowego bądź co bądź półwiecza losów naszego kraju i społeczeństwa. Swego czasu opracowanie Andrzeja Friszke można było uznać za jedną z najlepszych syntez zasadniczej części dwudziestowiecznej historii Polski. Nie wydaje mi się, by dzisiaj znacząco straciło na wartości czy aktualności, ponieważ zasadniczym atutem opracowania jest bowiem jego uniwersalność oraz przekrojowość ujęcia, w którym skrótowość nie odgrywa tak istotnej roli i nie dewaluuje wartości całej publikacji.
Co zatem znajdziemy na kartach książki? Friszke udanie łączy ze sobą aspekty polityczne i socjologiczne. W telegraficznym skrócie opowiada niezwykle skomplikowaną historię Polski i Polaków, w niektórych momentach wprawdzie jedynie prześlizgując się po szeregu tematów, ale jednak zawsze umiejętnie łącząc poszczególne wątki, które spaja dodatkowo bardzo dobry warsztat autorski i przystępna narracja. Książka jest zatem punktem wyjścia do ukierunkowanych analiz biorących na cel wybrane zdarzenia i zjawiska.
Myliłby się jednak ten, kto założyłby, że Friszke jest jedynie kronikarzem-odtwórcą. „Polska. Losy państwa i narodu 1939-1989” to także cenna analiza, na podstawie której czytelnik powinien wyciągnąć własne wnioski. Nie tylko ten czytelnik, który ma już określony bagaż wiedzy i historycznych doświadczeń, ale i ten dla którego książka Friszke będzie jednym z wstępów do zrozumienia historii Polski i Polaków. Oczywiście, w tym drugim wypadku przyswojenie wiedzy będzie trudniejsze, ale sama przystępność narracji powinna być zachęcająca.
Co ciekawe, Friszke idzie na przekór utartym schematom w zakresie parytetów badawczych. Zdecydowanie więcej miejsca niż II wojnie światowej poświęca okresowi późniejszemu. Zazwyczaj proporcje rozłożone są odwrotnie. Dzięki temu zaglądamy za kulisy funkcjonowania Polski Ludowej, przyglądając się nie tylko procesom politycznym, ale często znacznie ważniejszym procesom społecznym, które doprowadziły do ukształtowania określonego systemu, ale i pewnej mentalności. Friszke nie zamierza w tym względzie szafować wyrokami, nie jest surowym sędzią, który z perspektywy czasu zamierza rozliczać swoich rodaków i oceniać ich postawy moralne. Owszem, potrafi skrytykować i wypowiedzieć własne zdanie, ale nie robi tego z pozycji absolutnego autorytetu moralnego, lecz jako obiektywny obserwator, który w historii dostrzega więcej szarości niż czerni i bieli.
Uczciwie przyznaję, że z książką Friszkę jako czytelnik zetknąłem się po raz pierwszy, choć oczywiście o tytule słyszałem. W związku z tym recenzuję ją bez bagażu wcześniejszych doświadczeń i upodobań. Uważam, że jest to przede wszystkim bardzo dobry podręcznik historii, którego autor świetnie wyważył proporcje, nie zapominając o zróżnicowanych aspektach kształtujących historię państwa i narodu. Dziś nie jest to książka przełomowa, ale na pewno uniwersalna. Wznowienie z 2024 roku, jak mniemam, nie jest zatem ostatnim.
Ocena – 8,0/10
