Tytuł – Ofiary terroru i działań wojennych w latach 1939-1945 z terenu Kreishauptmannschaft Busko
Rok wydania – 2023
Autor – Karolina Trzeskowska-Kubasik
Wydawnictwo – IPN
Liczba stron – 904
Tematyka – niemal kompletne zestawienie ofiar niemieckiego terroru z okresu II wojny światowej na terenie tzw. Kreishauptmannschaft Busko.
Ocena – Brak
Nie jestem wielkim fanem opracowań poświęconych historii w wydaniu regionalnym, ponieważ często mam problem z identyfikacją z omawianym tematem oraz ze zrozumieniem specyficznego kontekstu. Jednocześnie miałem przyjemność czytać wiele tego typu książek i regularnie byłem pozytywnie zaskoczony jakością opracowań oraz uniwersalnością spostrzeżeń autorów. Do kolejnych publikacji podchodzę zatem bez uprzedzeń, przede wszystkim obdarzając autorów podstawowym zaufaniem – nawet jeśli mamy do czynienia z lokalną specyfiką.
Okazuje się bowiem, że zapomniane historie mają często ogromny potencjał i pozwalają na budowanie świadomości w sposób oddolny, unaoczniając tragedię narodu w skali mikro. A przy tym realizują ważną misję edukacyjną i emocjonalną. Nie mam wątpliwości, że i w przypadku publikacji Karoliny Trzeskowskiej-Kubasik na temat Kreishauptmannschaft Busko wymienione wyżej kryteria zostaną wypełnione, choć grono potencjalnych adresatów jej monumentalnej pracy będzie wyjątkowo ograniczone. Książka jest bowiem archiwalnym zestawieniem strat osobowych, jakie odnotowano na terenie Kreishauptmannschaft Busko podczas niemieckiej okupacji. To kolosalne zestawienie kolejnych rekordów, które musiało kosztować autorkę wiele lat badań i grzebania w archiwach. Zestawienie, które powinniśmy rozumieć w określonym kontekście. Dla rodzin ofiar, a przecież w rejonie Buska Zdroju w czasie wojny niemal każdy kogoś stracił, będzie to symboliczne domknięcie tragicznej historii. Książkowy pomnik pomordowanych. Karolina Trzeskowska-Kubasik wykonała w tym względzie fenomenalną pracę.
Nie będę oceniał, na ile była ona potrzebna. Pod względem metodologicznym, co zresztą zostało omówione we wstępie do zestawienia, nie można jej nic zarzucić. Metodycznie i dokładnie – tak jak historyk-archiwista powinien pracować. Byłem natomiast negatywnie zaskoczony faktem, iż autorka nie zdecydowała się na poszerzenie swojego opracowania o choćby kilkudziesięciu stronicową historię analizowanego obszaru. W moim odczuciu byłoby to bardzo dobre dopełnienie jej badań, a dla niezaznajomionych z tematem dałoby odpowiednie kontekst. Rozumiem, iż odbiorcami będą głównie inni historycy oraz rodziny ofiar, ale i oni byliby beneficjentami poszerzonej narracji. Tego brakuje. Krytyczne omówienie dotychczasowych ustaleń oraz metod badań to zdecydowanie zbyt mało, by książka mogła przyciągnąć czytelników niezwiązanych zawodowo lub rodzinnie z regionem.
A szkoda! Moim zdaniem pamięć o ofiarach można było kultywować dwutorowo, a dwie części książki (i absolutnie nie wymagałbym tu pełnej monografii) mogłyby się zazębić. Chylę zatem czoła przed pracą wykonaną przez autorkę, ale po „lekturze” trudno mi wydać jakikolwiek rozsądny i uczciwy werdykt. Być może popełniłem błąd na etapie selekcji książki wybranej do recenzji, spodziewając się czegoś zupełnie innego. Pozostawiam zatem publikację Trzeskowskiej-Kubasik wyjątkowo bez oceny. Jakakolwiek próba jej wystawienia byłaby pozbawiona sensu, a być może i niezbyt sprawiedliwa – czy to wobec autorki, czy to wobec potencjalnych czytelników.
Ocena – Brak
Recenzja „Ofiary terroru i działań wojennych w latach 1939-1945 z terenu Kreishauptmannschaft Busko” została przygotowana we współpracy z TaniaKsiazka.pl – książki o II wojnie światowej.
