Rok wydania – 2011
Autor – Bartosz Kruszyński
Wydawnictwo – Rebis
Liczba stron – 504
Seria wydawnicza – brak
Tematyka – charakterystyka polskiej kadry oficerskiej okresu dwudziestolecia międzywojennego.
O tym, że okres międzywojenny miał niebagatelny wpływ na historię II wojny światowej nie trzeba nikogo przekonywać. Kilkanaście lat wolności odegrało niezwykłą rolę w przygotowaniu Polaków do ciężkich chwil kolejnej próby. Nowoczesne państwo nie mogło istnieć bez nowoczesnej, przynajmniej na papierze, armii. A ta z kolei nie mogła funkcjonować bez kadry oficerskiej, która niejednokrotnie stanowi o sile oddziałów. Bartosz Kruszyński, który swój pisarski debiut zaliczył już jakiś czas temu, powraca z kolejną publikacją dotyczącą wojskowości okresu międzywojennego. Pasjonująca, napisana świetnym językiem, a momentami wręcz skandalizująca lektura okazała się strzałem w dziesiątkę.
Przygotowaniem nowej pozycji Kruszyńskiego po raz kolejny zajęło się poznańskie Wydawnictwo Rebis. Na książkę składają się cztery rozdziały obejmujące albo poszczególne zakresy czasowe w ramach międzywojnia, albo, jak w przypadku ostatniego społeczne uwarunkowania awansu oficerskiego. Prócz licznych relacji otrzymujemy bogatą dokumentację fotograficzną oraz szereg schematów, najczęściej w formie czytelnych tabel. Projekt graficzny publikacji spełnia oczekiwania pokładane w tak doświadczonym wydawcy, jakim z pewnością jest Rebis. Twarda okładka, estetyczna obwoluta i niezły layout komponują się ze świetną pracą na poziomie edycji tekstu, dzięki czemu otrzymujemy produkt stojący na wysokim wydawniczym poziomie.
Kruszyński także wpisuje się w klimat dobrze spełnionych obowiązków. Już od pierwszych stron umiejętnie wciąga czytelnika w świat Wojska Polskiego, prezentując trudne początki formowania polskiej armii i chrzest bojowy oddziałów dowodzonych przez naprędce kompletowaną kadrę oficerską. Dalej zapoznajemy się ze schematami awansu – zarówno w hierarchii służbowej, jak i społecznego, którym w większym wymiarze zajmuje się ostatnia część publikacji. Narracja prowadzona jest na dwóch płaszczyznach. Z jednej strony prezentowane są suche dane dotyczące kadry oficerskiej, wyciągi z archiwów, daty i statystyki, z drugiej obserwujemy poszczególnych wojskowych, zauważając pewne podobieństwa i zależności, dzięki czemu obraz dowództwa Wojska Polskiego jest pełny i komplementarny. Kariery oficerskie przedstawiane są w kontekście rozmaitych wydarzeń oraz czynników mających niebagatelny wpływ na formowanie armii młodego państwa. Prócz obserwowania rozwoju zawodowego oficerów mamy możliwość przyjrzenia się Wojsku Polskiemu od środka, poznając je przez pryzmat ludzi, którzy stanowili o jego sile. Kruszyński nie narzucił sobie sztywnych ram, przez co nie koncentruje się wyłącznie na aspektach stricte wojskowych. Żołnierzy poznajemy w różnych sytuacjach, dowiadując się szeregu ciekawostek na temat życia w korpusie oficerskim. Jest miejsce na codzienność, którą wypełnia nie tylko ofiarna służba, ale i dobra zabawa i kontakty międzyludzkie. Nie zabraknie zatem przyjaźni i kłótni, utarczek słownych i walk o honor. Autor znalazł także czas na zaprezentowanie mniej chlubnych historii związanych z oficerami, którzy nie stronili od bójek, używek i usług pań lekkich obyczajów. Kruszyński ma przy tym taką lekkość pisania, iż wszystko przyswajamy bez najmniejszego problemu, a kolejne wydarzenia układają się w logiczną całość.
Narracja jest zresztą jednym z głównych atutów publikacji. Nie można bowiem jednocześnie całościowo i bardzo szczegółowo ująć tak szerokiego problemu, jakim są kariery oficerów w II Rzeczypospolitej. Stąd też niektóre problemy zostały lekko spłycone, a poszczególni bohaterowie służą przede wszystkim jako przykłady służące do udowodnienia szeregu tez i odnalezienia pewnych reguł. Kruszyński robi to jednak w świetnym stylu, dzięki czemu książkę rozpatrywać możemy w kategoriach świetnej lektury, a nie historycznego podręcznika. Poczucie humoru i przenikliwość spojrzenia są silnymi stronami polskiego historyka. Nie ulega wątpliwości, iż ma on tzw. lekkie pióro, dzięki czemu opowieść o przeszłości przychodzi mu z naturalną łatwością. Ustrzegł się również nadmiernego chaosu narracyjnego, który mógł być pochodną zajmowania się wieloma sprawami naraz. Kruszyński z pasją młodego chłopca zafascynowanego wojskiem przedstawia wizję Wojska Polskiego pełnego ludzi honoru, poświęconych służbie i oddanych ojczyźnie, nie decydując się na krytykę lub potępienie zachowań, które nijak miały się do etosu bohaterskiego oficera. Mocno zakrapiane imprezy i zabawy z prostytutkami nie pasują do złotej legendy polskiej kadry oficerskiej, chyba że umiejętność wesołego spędzania wolnego czasu traktować mamy w kategoriach sukcesu organizacyjnego.
Książka jest z pewnością świetną pracą, o której sile stanowi podjęcie się arcyciekawego tematu i świetny styl Bartosza Kruszyńskiego. Autor udowodnił, iż z pisania o dwudziestoleciu międzywojennym można uczynić swego rodzaju sztukę. Fascynująca opowieść o polskich oficerach pełna jest dodatkowych smaczków, o których na co dzień się nie mówi. W konsekwencji nowa publikacja poznańskiego historyka nie jest standardową pracą poświęconą Wojsku Polskiemu, lecz prawdziwą, a przez to niejednokrotnie bulwersującą, lekturą, która stać się może historycznym hitem lata.
Ocena:
