Rok wydania – 2015
Autor – Hal Gold
Wydawnictwo – Uniwersytet Jagielloński
Liczba stron – 255
Seria wydawnicza – Mundus
Tematyka – relacje świadków okrutnych eksperymentów w japońskich laboratoriach wojskowych.
II wojna światowa była bez wątpienia jednym z najbardziej krwawych konfliktów zbrojnych w historii ludzkości. Obie strony miały na swoim koncie różnorodne przewinienia wypełniające znamiona zbrodni wojennych. Część z nich została po wojnie rozliczona. Choć klucz doboru winnych wzbudzał liczne kontrowersje, nie ma wątpliwości, iż zbrodniarze musieli zostać ukarani, a prawda o ich przewinieniach powinna była wyjść na jaw, aby ludzkość nie stała się ofiarą podobnych przewinień w przyszłości. Po wojnie przez lata dokumentowano okrucieństwa konfliktu. Historycy ze zdumieniem odkrywali ciemne karty przeszłości, przyglądając się między innymi zbrodniczym eksperymentom prowadzonym przez nazistów w obozach koncentracyjnych. Na trwałe wpisały się one w świadomość Europejczyków, których życie tak silnie naznaczyła II wojna światowa. Za Oceanem Atlantyckim trwała tymczasem kampania informacyjna dotycząca zbrodni popełnianych przez stronę japońską. Japończycy wyróżniali się niebywałymi aktami bestialstwa i okrucieństwa, co w wielu wypadkach podyktowane było przerażającą ideologią bezlitosnej wojny. Uwidoczniło się to szczególnie mocno w przypadku działalności japońskich obozów jenieckich, na terenie których często funkcjonowały pseudomedyczne laboratoria, których pracownicy przeprowadzali eksperymenty na więźniach. Japońscy poplecznicy doktora Mengele grupowali się głównie w tzw. Jednostce 731. Hal Gold, starając się dotrzeć do źródeł i świadków wydarzeń, dokumentuje działalność zbrodniczej grupy, odkrywając kolejne ciemne karty historii II wojny światowej.
Polska wersja językowa książki została przygotowana przez Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, które z rzadka sięga po tematy związane z II wojną światową, ale gdy już to robi stara się pokazać nieznane, często zapomniane epizody. Relacje świadków okrutnych eksperymentów w japońskich laboratoriach wojskowych to bez wątpienia cenne świadectwo, które nawet po tylu latach stanowi wartościowy dokument ilustrujący zarówno zbrodnie popełniane w czasie międzynarodowych konfliktów, jak również mroczną naturę człowieka. Hal Gold postanowił podzielić swoje opracowanie na dwie części. W pierwszej dokonuje historycznej analizy działalności Jednostki 731, omawiając jej powstanie, funkcjonowanie, formy eksperymentów oraz organizację konkretnych agend. W skład Jednostki 731 wchodziły bowiem ośrodki badawcze rozsiane po całej Azji. Opisy wydarzeń są często niezwykle plastyczne, dlatego osoby o słabych nerwach mogą mieć problem z przyswojeniem tak ekstremalnych danych. Bestialstwo Japończyków było bowiem niezwykłe, nawet jak na warunki drugowojenne. Trudno uświadomić sobie skalę ich okrucieństwa, ponieważ dzisiaj całość brzmi jak medyczne science-fiction. Badania nad bronią biologiczną prowadzono metodą prób i błędów, testując najbardziej ekstremalne rozwiązania na jeńcach. Japończycy wykazywali się niezwykłą inwencją twórczą, w niczym nie ustępując „kolegom po fachu” z niemieckich obozów koncentracyjnych. Szokujące odkrycia historyków, mimo wzmożonych wysiłków środowiska, nie pozwalają na kompletną dokumentację działalności Jednostki 731. Część danych przepadła, a aura tajemniczości otaczająca poszczególne operacje oraz karność i zdyscyplinowanie członków jednostki sprawiły, że po wielu zbrodniczych aktach nie ma dziś śladu.
Przetrwały natomiast wspomnienia świadków zdarzeń. Część z nich podzieliła się z Goldem relacjami, komponując przerażającą wizję dehumanizacji, znieczulicy i okrucieństwa na niewyobrażalną skalę. Autor opracowania i tak oszczędził czytelnikom najgorszego, sięgając po relacje dość umiarkowane. Najbardziej ekstremalne wątki są konsekwencją domysłów i pracy archiwalnej. Nie ulega jednak wątpliwości, że to, co działo się w japońskich laboratoriach nie miało nic wspólnego z tradycyjnie pojmowaną medycyną – cesarscy lekarze nieśli wyłącznie śmierć.
Książka Hala Golda jest kolejnym cennym zapisem tego, co wielu chciałoby wyprzeć z pamięci. To jeszcze jedna plama na historii ludzkości, której nie da się już zmyć. To także ostrzeżenie, że mroczność ludzkiej natury może dać o sobie znać w chwili kryzysu, a moralność to tylko pusto brzmiący frazes, bez większego znaczenia w czasie wojny. Zbrodnie japońskich pseudomedyków z Jednostki 731 to tylko wierzchołek góry lodowej. Zapis okrutnych eksperymentów na jeńcach jest ważnym świadectwem, bez którego dokumentacja bestialstwa Państw Osi nie byłaby kompletna. Hal Gold wykonał kawał świetnej roboty, przygotowując książkę kompetentną, dobrze napisaną, ale jednocześnie – ze względu na tematykę – trudną w odbiorze. Bezsprzecznie interesująca i wartościowa publikacja.
Ocena:
