Rok wydania – 2014
Autor – Paweł Wieczorkiewicz
Wydawnictwo – Zysk i S-ka
Liczba stron – 688
Seria wydawnicza – brak
Tematyka – aspekty polityczne działalności władz polskich w okresie 1935-1945.
Paweł Wieczorkiewicz był jednym z najwybitniejszych polskich historyków ostatnich pokoleń. Jego książki cieszą się niezwykłą popularnością zarówno wśród poważnych badaczy, jak i czytelników-amatorów zainteresowanych poznawaniem przeszłości swojego narodu. Wieczorkiewicz wyświadczył Polsce wielką przysługę, tworząc kolejne dzieła, które jeszcze przez lata stanowić będą podstawowe źródło wiedzy młodych historyków. Oczywiście, miał swoje wzloty i upadki, ale cała kariera stała pod znakiem kompetencji i pisarskich umiejętności.
W 2014 roku Wydawnictwo Zysk i S-ka postanowiło odświeżyć nieco dorobek profesora, przygotowując „Historię polityczną Polski 1935-1945”. Książka została wydana estetycznie, o czym świadczy chociażby twarda oprawa czy opracowanie samego tekstu. Kuleją nieco aspekty graficzne – zdjęcia archiwalne mają marną jakość, przydałoby się ich nieco więcej. Brakuje mapek sytuacyjnych, które uwidoczniłyby zmiany na froncie militarnym kształtującym w sposób bezpośredni sytuację polityczną. Zastrzeżenia te wynikają z dbałości o czytelnika, który na wielu etapach swojej wędrówki po przeszłości może się zwyczajnie zagubić.
Naszą przygodę z historią II Rzeczypospolitej zaczynamy mniej więcej w 1935 roku, poznając dziedzictwo marszałka Piłsudskiego. Wieczorkiewicz stara się rozszerzyć narrację o komentarze dotyczące poglądów Piłsudskiego na temat ówczesnej polityki zagranicznej, spychając na plan dalszy wewnętrzne rozgrywki. Ujawnia tajniki międzywojennej sztuki dyplomacji, przyglądając się głównie posunięciom Józefa Becka, który kreował wówczas polską politykę zagraniczną. Na głowę ministra nie spada druzgocąca krytyka, choć historyk wytyka mu liczne błędy. Problematyka ewentualnego sojuszu z III Rzeszą została spłycona. Wieczorkiewicz zauważa natomiast ewidentne wypchnięcie na margines Sowietów, o których zapomniano w obliczu sojuszu z Francuzami i nieporozumień z Niemcami. Gorzkie refleksje można określić mianem ponadczasowych. Zauważalne jest bowiem, z jakimi niezrozumieniem polscy decydenci kształtowali międzynarodowe sojusze. W klimat ten wpisują się oceny dyplomatów Rządu Emigracyjnego. Wieczorkiewicz jest dość ostry w ocenach i otwarcie występuje przeciwko polityce Władysława Sikorskiego oraz Stanisława Mikołajczyka, dostrzegając naiwność ich poglądów i oczywiste błędy taktyczne. Dużym atutem opracowania jest bogactwo źródeł. Wieczorkiewicz odwołuje się do wypowiedzi uczestników zdarzeń i na bieżąco je komentuje. Jest twardy w wyrażanych opiniach, ale dość obiektywny. Staranna selekcja cytatów pozwala na udokumentowanie kolejnych historycznych tez, z którym niekoniecznie zgodzą się wszyscy czytelnicy. Nie chcę wypowiadać się na temat kontrowersyjności autora, bo nie jest typem skandalisty. Nie boi się on jednak poruszania trudnych i dzielących historyków kwestii, które rozstrzyga na swój sposób.
Jest przy tym perfekcjonistą językowym. Książka napisana jest w sposób świetny, z dbałością o walory językowe, które świetnie uzupełniają aspekty merytoryczne. Na uwagę zasługują rozważania dotyczące Polskiego Podziemia i nieporozumień w jego łonie. Cenne uwagi pozwolą nam przyjrzeć się „polskiemu piekiełku”. Z opisów kolejnych polityków wyłania się obraz towarzystwa skłóconego i nieskłonnego do kompromisów. Co gorsza, towarzystwa składającego się z ludzi niekompetentnych i łatwo dających się porwać emocjom. W klimat ogólnej niekompetencji wpisuje się Mikołajczyk, na którego spada fala krytyki wspierana przez szeroko cytowane wypowiedzi Cata-Mackiewicza, największego bodaj antagonisty premiera. Jedyne, czego brakuje, to dłuższe i solidniejsze zakończenie. Podsumowanie zostało spłycone, wobec czego zabraknie mam nieco autorskiego komentarza zbierającego wszystkie przemyślenia w spójną całość. Szkoda, bo byłoby to świetne uzupełnienie dla jego rozważań.
„Historia polityczna Polski 1935-1945” powinna zostać uznana za obowiązkową lekturę wszystkich tych, którzy chcieliby nauczyć się, jak nie prowadzić polityki kraju znajdującego się w Europie Środkowej. Wieczorkiewicz dokonał zwięzłej, ale i bardzo skrupulatnej analizy wydarzeń tego trudnego i skomplikowanego okresu, zbierając je w świetne merytorycznie i językowo opracowanie. Takie książki po prostu chce się czytać i nawet jeśli w oczywisty sposób pomijają część argumentów i cechują się pewną skrótowością są bezcennym źródłem wiedzy dla wszystkich miłośników historii.
Ocena:
