Tytuł – Dziewczyny wojenne. Opowieści o zwykłym bohaterstwie.
Rok wydania – 2025
Autor – Łukasz Modelski
Wydawnictwo – Replika
Liczba stron – 432
Tematyka – zbiór wspomnień poświęconych kobietom, które zapisały niezwykłe karty historii, wykazując się okładkowym „zwykłym bohaterstwem”, choć w rzeczywistości ich biografie są niezwykłe.
Ocena – 7,0/10
Jeśli ktoś ma jakiekolwiek wątpliwości, czy kobiety zapisały bohaterskie karty historii II wojny światowej, powinien natychmiast wziąć do ręki publikację Łukasza Modelskiego zatytułowaną „Dziewczyny wojenne”. Choć ukazała się oryginalnie w 2011 roku, ani trochę nie straciła na aktualności, a kolejne jej wydanie zostało jeszcze uzupełnione i poszerzone. Polski historyk, dziennikarz czasopisma „Twój Styl” prezentuje jedenaście historii, które jasno i klarownie tłumaczą czytelnikom, iż wojna to nie tylko męska sprawa.
Kobiety, choć ich zaangażowanie jest często niedoceniane, a czasem wręcz spychane na margines, były kluczowym elementem wielu operacji – konspirowały, walczyły, szmuglowały kontrabandę, były sanitariuszkami i łączniczkami. I być może mamy jakieś tam wyobrażenie ich działań, ale dopiero skonfrontowanie się z konkretnymi biografiami pozwala nam odkrywać to niby „zwykłe bohaterstwo”.
O czym właściwie pisze Modelski? Nie ma jakiegoś szczególnego schematu, a jedenaście opowieści łączą płeć głównych bohaterek. Polski historyk wziął na cel biografie kilkunastu polskich kobiet, które w jakiś sposób wpłynęły na losy historii. Ten wpływ mógł być na pierwszy rzut oka subtelny, ale zawsze istotny. Zakres czasowy obejmuje okres dwudziestolecia międzywojennego, II wojny światowej i czasów powojennych, wobec czego zyskujemy dość szeroką perspektywę, zapoznając się tym samym z różnymi realiami życia i służby, opisywanymi niejako równolegle do biografii. Historie opowiedziane przez bohaterki publikacji często dotyczą właśnie codzienności, obejmują opisy życia rodzinnego, relacji społecznych, a nawet analizy polityczne.
Modelski podjął się wysiłku odszukania prawdziwych bohaterek sprzed lat, odbył szereg spotkań, często z trudem dochodząc do kolejnych wspomnień. Niektóre z rozmów nie zostały dokończone, co autor wyraził w dwunastym rozdziale. Na niektóre było już za późno, gdyż pokolenie dziewczyn wojennych dziś prawie już odeszło. Wkład Modelskiego w zakres pracy niby jest ograniczony ze względu na zaprezentowanie wypowiedzi bohaterek publikacji, ale sam fakt przeprowadzenia z nimi rozmów, odbycia kwerend archiwalnych i spisania całości zasługuje na docenienie. Co więcej, momentami wspomnienia zostają dopełnione krótkim historycznym komentarzem, który tłumaczy część realiów.
Wśród plusów publikacji umieścić można dobór tematyki. Zaprezentowane w publikacji kobiety są jakby przeciwwagą dla „Pokolenia Kolumbów”. Sam Modelski nazywa je zresztą „Malowanymi”. Wśród nich znalazły się chociażby Magda Rusinek, która aktywnie działała w Polskim Podziemiu, biorąc udział w akcjach warszawiaków i opiekowała się ludnością żydowską. Basia Matys najpierw działała w harcerstwie, aby później uczestniczyć w pracach zespołu minerskiego. Z kolei Jadwiga Piłsudska służyła w Polskich Siłach Powietrznych na obczyźnie. Oblatywała samoloty w ATA i… robiła furorę wśród polskich pilotów.
Łukasz Modelski odkrywa w ten sposób fragmenty nieznanych lub mało znanych historii, składając strzępki i urywki w całość. Jego książka jest pozycją napisaną w sposób przystępny, łatwy do odczytania i zrozumienia. To nierzadko bardzo intymne zwierzenia, z którymi łatwo się utożsamiać. Nie jest to być może standardowa książka historyczna, to raczej zbiór kilku opowieści, niepołączonych jakimś wyraźnym historycznym kontekstem. Pokazują nam natomiast inne oblicze wojny. Czekamy zatem aż Modelski dopisze kolejne rozdziały, życiorysów zwykłych-niezwykłych bohaterek możemy przecież znaleźć znacznie więcej.
Ocena – 7,0/10
