Ekspansja terytorialna III Rzeszy przyczyniła się do stworzenia bloku państw zagrożonych niemieckim imperializmem. Na mocy umów bilateralnych poszczególne kraje deklarowały wsparcie i wzajemną pomoc w przypadku agresji III Rzeszy. Praktyka pokazała, że system sojuszy okazał się nieskuteczny i nie zabezpieczył Europy przed zaborczą polityką niemieckiego dyktatora Adolfa Hitlera.
Trudne początki
Dopiero w 1939 roku wykształcił się sojusz polsko-brytyjsko-francuski. Porozumienie było efektem zabiegów polskiej dyplomacji, która dostrzegała zagrożenie ze strony III Rzeszy. Mocarstwa zachodnie prowadziły w tym czasie politykę ,,łagodzenia” (z ang. ,,appeasement”), starając się odwlec wybuch konfliktu za cenę daleko idących ustępstw względem nazistowskich Niemiec. We wrześniu 1938 roku na konferencji monachijskiej przedstawiciele Wielkiej Brytanii, Francji, Włoch i III Rzeszy sankcjonowali zabór czeskich Sudetów. W marcu 1939 roku europejskie potęgi nie zdecydowały się na interwencję w momencie całkowitego rozbioru Czechosłowacji przez Niemcy.
31 marca 1939 roku strona brytyjska udzieliła Polsce jednostronnych gwarancji nienaruszalności granic. 6 kwietnia przedstawiciele ministerstw spraw zagranicznych Polski i Wielkiej Brytanii Józef Beck i lord Halifax sygnowali dokument poświadczający istnienie dwustronnych gwarancji na wypadek agresji III Rzeszy. Uzupełnieniem dla porozumienia był ośmiopunktowy traktat sojuszniczy podpisany 25 sierpnia 1939 roku. W tym czasie strona polska rozwijała również stosunki z Francją i 19 maja 1939 roku gen. Kasprzycki i gen. Gamelin sygnowali w Paryżu układ wojskowy, który gwarantował Polsce francuską kontrakcję w przypadku agresji niemieckiej.
Niemrawe próby
Francuzi starali się również rozwinąć system sojuszu z mniejszymi państwami, wspierając ideę porozumienia Czechosłowacji, Jugosławii i Rumunii nazywaną Małą Ententą. W 1924 roku podpisali porozumienie z Czechosłowacją, dwa lata później z Rumunią i w 1927 roku z Królestwem Serbów, Chorwatów i Słoweńców odnowione w 1937 roku z Jugosławią. W praktyce układ sojuszy zdał się na niewiele, zwłaszcza w obliczu upadku Czechosłowacji i braku interwencji ze strony Francji.
Po agresji Niemiec na Polskę Wielka Brytania i Francja wypowiedziały III Rzeszy wojnę 3 września 1939 roku. Tego samego dnia podobną deklarację złożyły brytyjskie dominia, Australia i Nowa Zelandia. 6 września wojnę Niemcom wypowiedziała Republika Południowej Afryki, a cztery dni później Kanada. Dało to początek wielkiej antyfaszystowskiej koalicji, która stała się zalążkiem sojuszu aliantów. Do porozumienia stopniowo dołączały kolejne kraje atakowane przez siły niemieckie, włoskie i japońskie. Najpierw Norwegia i Dania (9 kwietnia 1940 roku), Holandia, Belgia, Luksemburg (10 maja 1940 roku), Grecja (28 października 1940 roku), Jugosławia (6 kwietnia 1941 roku), wreszcie Związek Radziecki (22 czerwca 1941) i Stany Zjednoczone (7 grudnia 1941 roku). W ramach sojuszu państw alianckich działało kilkadziesiąt krajów, przy czym wiele z nich nie angażowało się w walki militarne, akt wypowiedzenia wojny traktując jako formalność (m.in. większość członków Unii Panamerykańskiej). Współpraca tak szerokiej koalicji państw świadczy o powszechnym zaangażowaniu świata w walkę przeciwko Państwom Osi, przy czym realne działania były często efektem chłodnych kalkulacji i politycznego pragmatyzmu. W obliczu niemieckiej agresji na Polskę Francja i Wielka Brytania ograniczyły się do niewiele znaczących działań, a po konferencji w Abbeville 12 września 1939 roku zastopowały ofensywę lądową, rozpoczynając tym samym okres ,,Wojny Siedzącej” (z niem. ,,Sitzkrieg”).
Zdjęcie tytułowe: Winston Churchill, Franklin Delano Roosevelt i Józef Stalin na konferencji w Jałcie w 1945 roku. Wówczas ta „wielka trójka” podejmowała decyzje w sprawie Polski bez konsultacji ich z polskim rządem emigracyjnym. Fakt ten dobitnie świadczył o tym, że rząd emigracyjny – wbrew zapewnieniom gen. Sikorskiego – nie był równorzędnym partnerem politycznym dla głównych mocarstw alianckich (Wikipedia, domena publiczna).
