Michał Karaszewicz-Tokarzewski (1893-1964) – polski generał, założyciel Służby Zwycięstwu Polski, aktywny działacz Polskiego Podziemia, komendant Związku Walki Zbrojnej. Używał pseudonimów „Torwid”, „Stolarski”, „Doktor”, „Stawski”.
Urodził się 5 stycznia 1893 roku we Lwowie. Był synem Bolesława i Heleny Lerch de Lerchensfeld. Wychował się w Drohobyczu (co ciekawe, kończył tę samą szkołę co Bruno Schulz, autor „Sklepów cynamonowych”), mieszkał z matką i babką. W 1913 roku kończy gimnazjum i po zdaniu egzaminu dojrzałości podejmuje się studiowania na uniwersytecie we Lwowie. Rozpoczął naukę na Wydziale Medycznym, skąd następnie przeniósł się do Krakowa, gdzie edukował się na Uniwersytecie Jagiellońskim. W okresie nauki postanowił zaangażować się w działalność niepodległościową. Działał w Związku Walki Czynnej i Związku Strzeleckim. W drugiej z wymienionych organizacji ukończył w 1913 roku kurs oficerski. Od 1910 roku był członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej-Frakcja Rewolucyjna. Przed 1914 roku na krótko w armii austriackiej. W czasie I wojny światowej służył w Legionach Polskich i POW (Polskiej Organizacji Wojskowej). Najpierw dowodził V batalionem z 5. Pułku Piechoty Legionów, następnie II batalionem w tej samej jednostce. Później powierzono mu dowództwo III batalionu w 6. Pułku Piechoty Legionów i wreszcie w 1915 roku został dowódcą 5. Pułku Piechoty Legionów. Na polu walki wykazał się ofiarnością i bitnością. W październiku 1914 roku odniósł pierwszą ranę. Rok później uzyskał awans do stopnia majora, co było wyrazem zaufania, jakim darzył go Józef Piłsudski. W Legionach Karaszewicz-Tokarzewski służył do 1917 roku, a po kryzysie przysięgowym został internowany w Beniaminowie. Po zwolnieniu angażował się w działalność w ramach Polskiej Organizacji Wojskowej, przede wszystkim na Kresach Wschodnich, gdzie popadł w konflikt z miejscowymi władzami. Od 1918 roku był w Wojsku Polskim, obejmując funkcję dowódcy 5. Pułku Piechoty Legionów. Natychmiast zaangażował się w działania przeciwko Ukraińcom i w listopadzie 1918 roku przygotował odsiecz dla broniącego się Lwowa. Następnie, w kwietniu brał udział w walkach o Wilno wraz z podległa mu 1. Dywizją Piechoty Legionów. W czerwcu 1919 roku uzyskał awans do stopnia pułkownika. Potem był kolejno inspektorem i szefem w Departamencie Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych i dowódcą 19. i 25. dywizji piechoty. W dniu 1 grudnia 1924 roku został generałem, najmłodszym zresztą w polskiej armii. Szybki awans zawdzięczał w dużej mierze wstawiennictwu Piłsudskiego, który oczywiście dostrzegł duży talent dowódczy i organizacyjny młodego generała Wojska Polskiego. W latach 1926-28 był szefem Biura Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych. Następnie rozpoczął służbę w różnych jednostkach. Pełnił funkcję dowódcy 25. Dywizji Piechoty, a w 1932 roku został mianowany dowódcą Okręgu Korpusu Nr III na terenie Grodna. Później przenoszono go na podobne stanowiska i w latach 1936-38 pełnił funkcję dowódcy Okręgu Korpusu NR VI we Lwowie, a w 1938 roku został dowódcą Okręgu Korpusu NR VIII w Toruniu. Podczas kampanii wrześniowej dowodził Grupą Operacyjną w Armii „Pomorze”, walcząc m.in. nad rzeką Bzurą. Po kapitulacji stolicy zdecydował się na rozpoczęcie działalności konspiracyjnej. 27 września 1939 roku tworzy w stolicy Służbę Zwycięstwu Polski, tajną organizację konspiracyjną, która miała na celu podjęcie zbrojnej walki przeciw okupantowi. Był to zalążek Polskiego Podziemia i pierwsza tak znaczących rozmiarów organizacja niepodległościowa działająca w czasie okupacji. Zwierzchnictwo nad Karaszewiczem-Tokarzewskim formalnie objął ośrodek emigracyjny powiązany z gen. Władysławem Sikorskim, który starał się podporządkować sobie niepodległościowe organizacje działające w okupowanym kraju. Po utworzeniu Związku Walki Zbrojnej i przemianowaniu SZP Karaszewicz-Tokarzewski został komendantem Obszaru nr 3 Lwów. Napotkał tam rozmaite trudności w organizowaniu sieci struktur podziemnej organizacji. Jego środowisko mocno inwigilowali Sowieci. W marcu 1940 roku został aresztowany przy przekraczaniu granicy niemiecko-sowieckiej przez NKWD. Więziony w Związku Sowieckim. Po ogłoszeniu amnestii dla polskich więźniów, na mocy układu Sikorski-Majski, został zwolniony i wstąpił do Wojska Polskiego w ZSRS. Tam mianowano go dowódcą 6. dywizji piechoty „Lwów”. W marcu 1943 roku otrzymał nominację na zastępcę dowódcy Armii Polskiej na Wschodzie, gen. Władysława Andersa. Wraz z żołnierzami przebył trudny szlak bojowy wiodący przez Bliski Wschód, a następnie Półwysep Apeniński. W 1946 roku został dowódcą II Korpusu Polskiego. Później kierował poczynaniami Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia. Po zakończeniu II wojny światowej pozostał w Wielkiej Brytanii, gdzie czynnie działał na rzecz polskich kombatantów. W 1954 roku objął stanowisko Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych w Wielkiej Brytanii i ministra obrony narodowej. Zmarł 22 maja 1964 roku w Casablance. W 1992 roku jego prochy spoczęły na warszawskich Powązkach.
Odznaczono go:
Orderem Virtuti Militari II i V klasy
Orderem Polonia Restituta III i IV klasy
Krzyżem Niepodległości z Mieczami
Czterokrotnie Krzyżem Walecznych
Krzyżem Zasługi
