Heinrich Himmler (1900-1945) – jeden z głównych dygnitarzy hitlerowskich, współtwórca i szef SS, Gestapo, minister spraw wewnętrznych w hitlerowskiej III Rzeszy, uznany za zbrodniarza wojennego.
Urodził się 7 października 1900 roku w Monachium. Pochodził z katolickiej rodziny mieszczan – jego ojciec był kierownikiem szkoły w Landshut. Pod koniec I wojny światowej został wcielony do 11. bawarskiego pułku piechoty, w który znalazł się za wstawiennictwem ojca. Podczas swojej służby wojskowej niewiele czasu spędził na froncie, nie stykając się bezpośrednią z wojną. Po zakończeniu działań militarnych porzucił karierę wojskową, powodem mógł być zarówno kiepski stan zdrowia, jak i brak zainteresowania wojskowością. Rozpoczął naukę rolnictwa, a w 1922 roku uzyskał dyplom inżyniera rolnictwa. W tym samym roku rozpoczął pracę w charakterze sprzedawcy produktów fabryki nawozów sztucznych. Do 1928 roku pracował również na farmie, zajmując się hodowlą drobiu. Jego zainteresowanie partią nazistowską rozpoczęło się już za czasów studenckich. W 1922 roku wstąpił do NSDAP, otrzymując 14303 numer odznaki partyjnej. W 1925 roku został członkiem SS z numerem 168. 6 stycznia 1929 roku został Reichsführerem SS, stając jednocześnie na czele SS. Dodatkowo 31 stycznia 1933 roku został mianowany dowódcą bawarskiej policji. Pełnił też funkcje komisarycznego szefa policji politycznej w Meklemburgii (północna część Niemiec), Lubece, Badenii, Hessen-Anhalt i w Bremie. Był zastępcą Hermanna Göringa na stanowisku dowódcy Gestapo w Prusach Wschodnich (od 20 kwietnia 1934 roku). 10 lutego 1936 roku został szefem policji politycznej na terytorium wszystkich krajów niemieckich. Niecałe pół roku później, bo 17 czerwca 1936 roku, uzyskał posadę szefa całości sił policyjnych w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych. Kolejnym przełomem w karierze Himmlera było mianowanie go 7 października 1939 roku komisarzem Rzeszy do spraw Umocnienia Niemczyzny. W okresie dwudziestolecia międzywojennego Himmler okazał się być jednym z najaktywniejszych działaczy partyjnych, szybko awansując w hierarchii NSDAP. Szczególną sławę przysporzyło mu rozbudowanie Schutzstaffel i przyznanie tej organizacji specjalnych przywilejów w Rzeszy. O wysiłku mobilizacyjnym Himmlera najlepiej świadczy fakt, iż w ciągu czterech lat udało mu się nabyć prawie 52000 nowych członków SS. Organizacja ta, uznana przez Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze za zbrodniczą, wkrótce zyskała sobie wyjątkowo złą sławę na całym świecie, dokonując mordów, grabiąc podbite terytoria i odznaczając się szczególnym okrucieństwem w czasie II wojny światowej. Dodatkowo „dzieckiem Himmlera” okazały się być obozy koncentracyjne. To z jego inicjatywy w marcu 1933 roku powstał pierwszy niemiecki obóz koncetracyjny w Dachau. Powstanie kompleksu Auschwitz-Birkenau również stało się udziałem Himmlera, który aktywnie współpracował z Rudolfem Hössem, pierwszym komendantem obozu w Oświęcimiu. Höss poznał Himmlera wiele lat wcześniej, najprawdopodobniej już w latach 1921-22. Bliższą znajomość nawiązali w latach trzydziestych. Komendant obozu Auschwitz nazywa go „najwierniejszym, najbardziej bezinteresownym paladynem Adolfa Hitlera„, co w znacznym stopniu ułatwia zrozumienie szybkiego awansu Himmlera. Był przykładem idealnego narodowego socjalisty, który bezgranicznie ufał Hitlerowi i ideologii nazistowskiej. 30 czerwca 1934 roku, w tzw. „Noc długich noży”, oddziały SS zlikwidowały kierownictwo SA, z Ernstem Röhmem na czele, decydując się na zmniejszenie zagrożenia ze strony przeciwników na drodze do podporządkowania sobie państwa niemieckiego. W latach trzydziestych słynną stała się inicjatywa Himmlera dotycząca adopcji niemieckich dzieci przez rodziny, które potomstwa nie miały. Sam Reichsführer-SS dzieci nie posiadał i zmuszony był do adopcji. W tym czasie siła SS stale wzrastała, narastał również konflikt z dowództwem Wehrmachtu, armii niemieckiej. Po wybuchu II wojny światowej Himmler mógł rozwinąć swą zbrodniczą działalność, planując zniemczenie terenów podbitych przez Wehrmacht oraz budowę kolejnych obozów koncentracyjnych, w których wykorzystywano więźniów do niewolniczej pracy lub eliminowano ludzi uznanych za rasowo gorszych i niegodnych życia. Szczególne nasilenie polityki eksterminacji datuje się na okres od połowy 1942 do 1944 roku. W 1941 roku zadecydował, iż Höss musi spróbować odkryć efektywniejszy sposób uśmiercania więźniów. Szczególnym powodem, dla którego Himmler zdecydował się na takie posunięcie, była obserwacja rozstrzeliwań ludności, co znacznie wpłynęło na psychikę hitlerowskiego dygnitarza. W trosce o zdrowie psychiczne członków SS nakazał on możliwie jak najbardziej pośrednią metodę zabijania ludzi. Z jego inicjatywy rozpoczęto budowę komór gazowych, cieszących się złą sławą szczególnie w kompleksie obozowym Auschwitz-Birkenau.
Do obowiązków związanych z SS i policją niemiecką doszły podczas wojny nowe dotyczące dowództwa nad związkami operacyjnymi Wehrmachtu. 20 lipca 1944 roku Himmler został dowódcą oddziałów zapasowych armii, 10 grudnia tego samego roku dowódcą Grupy Armii „Ren” i 23 stycznia 1945 roku dowódcą Grupy Armii „Wisła”. Przyznanie mu stanowisk dowódczych w Wehrmachcie miało związek z podejrzeniami Hitlera, uzasadnionymi zresztą, odnośnie rosnącej opozycji wśród kadr dowódczych wojsk niemieckich. Himmler już wcześniej próbował przejąć kontrolę nad Wehrmachtem, oddając go praktycznie pod kuratelę SS, ale nie udawało się mu to z powodu sprzeciwu Hitlera.
Zbrodnicza działalność Heinricha Himmlera odsłania się wraz z odkryciem niemieckich dokumentów i rozkazów, które sygnowane były nazwiskiem Reichsführera-SS. 11 czerwca 1943 roku wydał rozkaz likwidacji gett na terenach Polski, a 21 czerwca na terenie Rosji. Jak już wspomnieliśmy, odpowiadał również za masową eksterminację więźniów uznanych za gorszych rasowo. Dopiero pod koniec wojny Himmler zrozumiał, iż jego czyny z pewnością zostaną napiętnowane, a on sam będzie wydany aliantom i przez nich osądzony. Spodziewając się wyroku śmierci, rozpoczął przygotowania do zapewnienie sobie alibi oraz ucieczki. W ostatnim roku trwania wojny zabiegał usilnie poprzez Czerwony Krzyż o rozpoczęcie rozmów pokojowych z przedstawicielami sił sprzymierzonych. Starania te nie przyniosły efektu, gdyż Himmler nie wydawał się być godnym partnerem do rozmów dla dowódców alianckich. Osoba ciesząca się tak złą sławą nie miała co liczyć na sukces misji pokojowej. Na nieszczęście Himmlera o jego zabiegach dowiedział się Adolf Hitler, który 29 kwietnia 1945 roku pozbawił go członkostwa w NSDAP oraz wszelkich funkcji państwowych. Dziewięć dni wcześniej Himmler opuścił otoczony Berlin, udając się na północ. Zatrzymał się we Flensburgu na terenie Schleswig-Holstein. Tam spotkał się jeszcze z najbliższymi współpracownikami, w tym z Rudolfem Hössem, nakazując mu opuszczenie kraju i przemknięcie do Szwecji. 21 maja opuścił Flensburg. Miał przy sobie fałszywe dokumenty na nazwisko Heinrich Hitzinger, zgolił wąsy i założył opaskę na lewe oko, aby maksymalnie zwiększyć szanse przemknięcia nierozpoznanym. Dotarł do brytyjskiego punktu kontrolnego w Meinstedt. Tam został zatrzymany razem z grupą innych ludzi poruszających się w mundurach żadnarmerii wojskowej. Brytyjczycy osadzili go kolejno w obozach jenieckich w Bremerwoerde, Zeellos i Westertimke. Po przybyciu do Westertimke Himmler poprosił o rozmowę z komendantem, kapitanem T. Sylvestrem, i zdekonspirował się wobec niego. 23 maja, podczas badania przez lekarza w Lueneburgu, Himmler przegryzł kapsułkę z cyjankiem ukrytą w ustach. Medykowi nie udało się usunąć substancji z ust Niemca. 12 minut później Himmler już nie żył. Po śmierci jego twarz odwzorowano na specjalnej masce.
