Podczas I wojny światowej Adolf Hitler walczył w szeregach armii Cesarstwa Niemieckiego, a jednym z jego bezpośrednich przełożonych był lejtnant Hugo Gutmann (1880-1962), niemiecki oficer żydowskiego pochodzenia. To dzięki jego poleceniu Hitler w 1918 roku otrzymał Krzyż Żelazny Pierwszej Klasy, najwyższe oznaczenie jakie mu wówczas przysługiwało.
Służba wojenna i spotkanie z Hitlerem
Hugo Gutmann służbę w armii niemieckiej – a konkretniej bawarskiej – rozpoczął w 1902 roku. Szybko awansował do stopnia feldfebla, po czym przeszedł do rezerwy. Ponownie powołano go armii w 1914 roku, w związku z wybuchem I wojny światowej – trafił wówczas do tzw. Regimentu Lista. W czasie walk awansował, zostając ostatecznie lejtnantem, dowódcą kompanii oraz adiutantem w batalionie artylerii pułku.
W styczniu – sierpniu 1918 roku Gutmann był bezpośrednim dowódcą także służącego w Regimencie Lista gefrajtera (starszego szeregowego) Adolfa Hitlera. Widząc odwagę, jaką nowy podkomendy przejawiał na polu bitwy, Gutmann polecił go do odznaczenia Krzyżem Żelaznym Pierwszej Klasy. Było to najwyższe odznaczenie jakie mógł otrzymać żołnierz w stopniu gefrajtera. W przypadku Hitlera było ono także „uzupełnieniem” Krzyża Żelaznego Drugiej Klasy, jaki otrzymał w 1914 roku.
Dowództwo niemieckie zatwierdziło decyzję Gutmanna i w sierpniu 1918 roku dowódca pułku major von Tubeuf w okolicach Soissons wręczył Hitlerowi Krzyż Żelazny Pierwszej Klasy. Z odznaczenia tego przyszły dyktator był bardzo dumny – nosił je zresztą przez całe życie, aż do samobójczej śmierci w 1945 roku.
Życie powojenne i ucieczka z nazistowskich Niemiec
Gutmann tymczasem w lutym 1919 roku został zdemobilizowany. Ożenił się, założył rodzinę oraz zaczął prowadzić sklep z meblami biurowymi w Norymberdze. W 1933 roku otrzymał emeryturę wojenną dla weteranów, głównie dzięki dekretowi prezydenta Paula von Hindenburga, chroniącym żydowskich weteranów Wielkiej Wojny. W 1935 roku jednak – za sprawą antysemickich ustaw norymberskich – Gutmann utracił obywatelstwo niemieckie oraz został usunięty z grona weteranów wojennych. Co jednak ciekawe, nadal otrzymywał emeryturę oraz nie spotykały go szykany ze strony nazistów – było to zapewne spowodowane osobistym wstawiennictwem Hitlera, który pamiętał o dowódcy któremu zawdzięczał Krzyż Żelazny Pierwszej Klasy.
W 1938 roku Gutmann został niespodziewanie aresztowany przez Gestapo. Był to krótki epizod – szybko został zwolniony, ponieważ gestapowcy wiedzieli o jego wojennej przeszłości. Po tym wydarzeniu Gutmann jednak nie zamierzał ryzykować i spędzać reszty życia w Niemczech, gdzie chroniła go jedynie niepewna „opieka” ze strony Fuhrera. W 1939 roku wyjechał zatem do Belgii, a stamtąd – w 1940 roku, tuż przed inwazją Niemiec na Belgię i Holandię – do Stanów Zjednoczonych. Tam też pozostał przez cały okres wojny, a nawet później – od 1945 zamieszkał w Saint Louis, gdzie był handlarzem maszyn do pisania. Zmarł w czerwcu 1962 roku w San Diego i został pochowany na cmentarzu Home of Peace.
Na zakończenie warto dodać, że Gutmann także był, podobnie jak Hitler, dwukrotnie odznaczony Krzyżem Żelaznym. Krzyż Żelazny Drugiej Klasy otrzymał w grudniu 1914, a Pierwszej Klasy w grudniu 1915 roku.
Bibliografia: I. Kershaw, Hitler t. I (1889-1936).
Fotografia: lejtnant Hugo Gutmann w 1918 roku. Wikimedia/Bavarian State Archive, domena publiczna.
Marek Korczyk
