Rok wydania – 2014
Autor – John Toland
Wydawnictwo – Albatros
Liczba stron – 1120
Seria wydawnicza – brak
Tematyka – napisana w niezłym stylu bardzo szczegółowa biografia Adolfa Hitlera.
Kiedy dostaję do rąk kolejną książkę poświęconą życiu i działalności Adolfa Hitlera, zastanawiam się nad tym, co jeszcze można powiedzieć na temat niemieckiego dyktatora. Mieliśmy przecież okazję czytać znakomite opracowania, które wyszły spod ręki Iana Kershawa czy Davida Irvinga. Każda kolejna biografia musi zatem nosić znamiona wtórności. Nie dyskwalifikuje to jednak publikacji w przedbiegach – II wojna światowa dostarczyła bowiem tylu wątków, że można analizować je w wielu konfiguracjach, wyciągając na światło dzienne wiadomości nowe bądź też odmiennie przedstawiając fakty, które były już wałkowane setki razy. Wychodzi to raz lepiej, raz gorzej. Johnowi Tolandowi wyszło zdecydowanie lepiej.
„Hitler. Reportaż biograficzny” to jedna z nowszych publikacji Wydawnictwa Albatros. Nie ma się co dziwić wyborowi wydawcy – sięgnął bowiem po dzieło uznane na Zachodzie, którego autor doczekał się licznych pochlebnych recenzji i tłumaczenia na kilkadziesiąt języków. Nie obyło się również bez krytyki, ale to naturalne zważywszy na ogrom materiałów i wciąż żywe kontrowersje związane z postacią Adolfa Hitlera. Książka została przygotowana w sposób niezwykle estetyczny. Podkreślić należy stojący na wysokim poziomie przekład oraz świetnie skomponowane elementy graficzne. Na wkładkach zgromadzono kilkadziesiąt zdjęć archiwalnych Hitlera i jego najbliższego otoczenia. Całość tekstu podzielona jest według rodzaju omawianych zagadnień, przy czym autor stara się trzymać chronologii zdarzeń. Tradycyjnie już in minus zaliczymy wyrzucenie przypisów na koniec książki. Przy okazji licznych recenzji wielokrotnie wspominaliśmy już o negatywnym wpływie takiego rozwiązania na komfort pracy z publikacją.
Opracowanie Tolanda to niewątpliwie dzieło monumentalne. Autor starał się dotknąć każdego aspektu życia Hitlera, który mógł wpłynąć na jego działalność. Wychodzi od długiego rysu biograficznego prezentującego pierwsze lata życia późniejszego dyktatora. Zwraca uwagę na stosunki rodzinne, szczególnie ważne w odniesieniu do relacji z apodyktycznym ojcem. Warto przyjrzeć się analizie szeregu dokumentów, jakie zostawił po sobie młody Hitler. Toland dociera do listów i osobistych zapisków, starając się rysować portret młodego targanego namiętnościami człowieka, który tendencję do użalania się nad sobą przekuwa w niezwykły polityczny entuzjazm. Źródeł charyzmy Hitlera należy szukać w jego pierwszych doświadczeniach oratorskich i cennej szkole życia – nie zrażał się początkowymi trudnościami i parł do przodu, a jego animusz i zaangażowanie zaowocowały w późniejszej karierze polityczno-wojskowej. Autor opracowania stara się poruszyć wiele wątków pobocznych, nie stroniąc od ciekawostek. Mimo iż część zagadnień ma charakter anegdotyczny, łączą się w spójną całość. Logika wywodu prowadzi do określonych konkluzji, które Toland rzadko wypowiada na głos. Nie zgodzę się z zarzucanym historykowi brakiem zdecydowanych ocen. Amerykanin tworzy bowiem biografię, która nie wymaga szermowania górnolotnymi hasłami. Autorskie komentarze pojawiają się tam, gdzie powinny, a z kart książki da się odczuć obiektywizm będący pochodną rzetelnej analizy i konsekwentnej pracy nad materiałem badawczym.
Jak zawsze przy tego typu opracowaniach, zastrzeżenia można mieć do dokładności przedstawienia niektórych kwestii. Na pewno, ze względu na ogrom potencjalnych informacji, część uwzględniająca historię prowadzenia działań zbrojnych mogłaby zostać rozszerzona. W porównaniu do Laurence’a Reesa, autora książki „Złowroga charyzma Adolfa Hitlera”, Andrew Nagorskiego („Hitlerland”) czy Michaela Hasemanna ( „Religia Hitlera”) Toland spłyca wątki społeczne, nie zastanawiając się tak głęboko nad przyczynami fenomenu dyktatora. Rozszerza natomiast inne aspekty jego życia. W jego narracji znajdziemy sporo odniesień do opinii elit polityczno-wojskowych na temat Hitlera. Historyk zajmuje się też wieloma detalami dotyczącymi codzienności wodza, ukazuje jego typowe zachowania, stara się rzucić światło na określone cechy charakteru bohatera książki. Warto podkreślić, że robi to w niezłym stylu. Książka, mimo ogromu informacji, napisana jest przystępnym językiem, w sposób płynny, nieschematyczny i ciekawy. Jest to niewątpliwie zasługa lekkiego pióra Tolanda. Autor wykazuje się nie tylko zrozumieniem opisywanych przez siebie zdarzeń, ale i dbałością o czytelnika, który niekoniecznie musi być ekspertem w dziedzinie historii. To niewątpliwie podnosi jakość książki i pozwala stwierdzić, że jest ona adresowana do wszystkich miłośników dobrej lektury.
John Toland pokazał, że biografie mogą być interesujące i wciągające. Jego książka ma zadatki na świetną lekturę, która obok bogactwa informacyjnego niesie ze są przyjemność czytania. Drobne mankamenty nie są w stanie przesłonić oczywistych zalet, które świadczą o wysokim poziomie historycznym i pisarskim autora. „Hitler. Reportaż biograficzny” to produkt stojący na wysokim poziomie, który świetnie komponuje się z kanonami pisania na temat Hitlera. Zainteresowanie czytelników na całym świecie nie może dziwić – Toland po prostu odwalił kawał dobrej roboty.
Ocena:
