George Marshall (1880-1959) – wojskowy i polityk amerykański, autor tzw. „Planu Marshalla” i stabilizacji w państwach Europy Zachodniej. Dosłużył się stopnia generała.
Urodził się 31 grudnia 1880 roku w Uniontown, Pensylwania. Swoją karierę związał z wojskiem już w 1901 roku, kiedy to wstąpił do armii amerykańskiej. Wcześniej uczył się w Virginia Military Institute, gdzie kształcił się do przyszłej pracy w wojsku. Zanim wybuchła I wojna światowa służył w różnych jednostkach w rozmaitych funkcjach. W 1917 roku udał się do Francji, gdzie zajął się planowaniem amerykańskich operacji oraz szkoleniem jednostek. Był współtwórcą sukcesu armii Stanów Zjednoczonych na kontynencie europejskim. Po zakończeniu działań wojennych powrócił do Stanów Zjednoczonych, aby ponownie rozpocząć pracę w charakterze nauczyciela i planisty. Wykładał na Army War College, wydając również tom swoich prac pt.: „Infantry in Battle” („Piechota w bitwie”), który zawierał szereg wskazówek oraz spostrzeżeń Marshalla na temat walk piechoty i jej zastosowania. Na ukształtowanie poglądów wojskowego duży wpływ miały doświadczenia I wojny światowej. W okresie dwudziestolecia międzywojennego zajmował rozmaite pozycje, z których na uwagę zasługuje dowodzenie załogą Fort Screven w latach 1932-33. W październiku 1936 roku uzyskał stopień generała brygady i pracował na stanowisku sztabowym w Waszyngtonie. W 1939 roku został szefem sztabu armii amerykańskiej i pozostawał na tym stanowisku do 1945 roku. W tym samym roku otrzymuje promocję do stopnia generała majora (1 września). W czasie II wojny światowej zajmował szczególną pozycję u boku prezydenta Stanów Zjednoczonych Franklina Delano Roosevelta, będąc jego zaufanym doradcą oraz przyjacielem. W pierwszych dwóch latach wojny Marshall zajmował się rozbudową sił amerykańskich i przygotowaniem ich do zbliżającego się konfliktu. Po zaangażowaniu Stanów Zjednoczonych w kampanię na Pacyfiku rozpoczął opracowywanie wytycznych walki sił USA. Prezydent planował nawet wyznaczenie Marshalla na głównodowodzącego operacją „Overlord”, jednak pomysł ten spotkał się z dezaprobatą społeczeństwa i współpracowników, którzy uważali, iż Marshall powinien pozostać w Stanach Zjednoczonych. W efekcie Marshall nie objął głównodowodzenia nad siłami alianckimi, co Roosevelt uzasadniał swoją obawą o los Stanów Zjednoczonych, jeśli Marshall wyjedzie z Waszyngtonu. Jednocześnie, obok sprawowanych funkcji politycznych, o czym za chwilę, George Marshall wspomagał alianckich wojskowych swoim doświadczeniem zdobytym w czasie wieloletniej służby. Był jednym z głównych planistów operacji sił sprzymierzonych. Z dyplomacją wiązały go częste wyjazdy w celu dyskutowania planów sojuszników oraz uczestnictwo w najważniejszych konferencjach przywódców państw wchodzących w skład koalicji alianckiej. 16 grudnia 1944 roku, w dniu niemieckiej kontrofensywy w Ardenach, Marshall otrzymał nominację do stopnia pięciogwiazdkowego generała. Do końca wojny zajmował się planowaniem i kontrolowaniem amerykańskich operacji w Europie i na Pacyfiku. W latach 1945-47 był specjalnym przedstawicielem prezydenta Harry’ego Trumana w Chinach, a następnie przez dwa lata sprawował funkcję sekretarz stanu. Dziełem życia George’a Marshalla był plan gospodarczy nazwany jego imieniem. „Plan Marshalla” został zrealizowany w latach 1948-51 i objął swym zasięgiem 15 państw europejskich oraz Turcję. W roku 1949 przystąpiły do niego RFN oraz Jugosławia. Polegał on na udzieleniu pomocy finansowej państwom Europy, które spustoszyła wojenne pożoga, przez Stany Zjednoczone. 5 czerwca 1947 Marshall wygłosił przemówienie na Uniwersytecie Harvarda, w którym zapowiedział, iż Stany Zjednoczone udzielą pomocy potrzebującym jej państwom europejskim, niezależnie od ich przynależności do obozów II wojny światowej. We wrześniu 1947 roku 16 państw wyraziło akces do Europejskiego Programu Odbudowy. Niestety, mimo iż Polska i Czechy początkowo wyraziły chęć przystąpienia do planu, pod naciskiem Związku Radzieckiego, wycofały swoje kandydatury. 3 kwietnia 1948 roku Harry Truman przelał pierwsze 5 mld 300 tys. dolarów na konto Europejskiej Organizacji Wspólnoty Gospodarczej. 31 grudnia 1951 roku zakończono realizację planu, wspomagając państwa europejskie sumą 12,5 mld dolarów. Dzięki pieniądzom, które napłynęły z USA, Europa mogła podnieść się ze zniszczeń i rozpocząć funkcjonowanie na nowo. Następnie stopniowo wycofywał się z przydzielonych mu urzędów. W latach 1950-51 otrzymał pozycję sekretarza obrony. W 1953 roku otrzymał pokojową Nagrodę Nobla, która podsumowała jego działalność na rzecz pomocy krajom, najbardziej wyniszczonym na skutek wojny. Zmarł 16 października 1959 roku. Jego ciało pocohwano na Arlington National Cemetery. Prywatnie, był dwukrotnie żonaty. Jego pierwsza żona, Elizabeth Carter Cole, zmarła w 1927 roku, dlatego po trzech latach ponownie stanął na ślubnym kobiercu i ożenił się z Katherine Boyce Tupper.
Odznaczenia:
– Distinguished Service Medal
with one Oak leaf cluster
– Silver Star
– World War I Victory Medal with four battle clasps
– American Defense Service Medal with „Foreign Service” Clasp
– American Campaign Medal
– Asiatic-Pacific Campaign Medal
– European-African-Middle Eastern Campaign Medal with two bronze service stars
– Mexican Border Service Medal
– World War II Victory Medal
– Army of Occupation of Germany Medal
– National Defense Service Medal
– brytyjski Order of the Bath
– francuski Legion of Honor
– francuski Croix de Guerre
– sowiecki Order of Suvorov
– sowiecki Grand Cross Order of Military Merit
– marokański Grand Cross of Ouissam Alaouite
– filipiński Campaign Medal
– kubański Order of Military Merit, First Class
– liberyjski Centennial Medal
– grecki Grand Cross Order of George I with swords
– włoski Order of the Crown of Italy
– włoski Order of Saints Maurice and Lazarus
– holenderski Grand Cross with Swords in the Order of Orange Nassau
– czarnogórski Silver Medal for Bravery
– panamski Medal of La Solidaridad, Second Class
– peruwiański Gran Oficial del Sol del Peru
– brazylijski Order of Military Merit
– chilijski Order del Merito
– ekwadorski Star of Abdon Calderon, First Class
– kolumbijski Grand Cross of the Order of Boyaco Cherifien
Fragment przemówienia Georga Marshalla z 5 czerwca 1947 roku:
„Ponieważ w ciągu następnych 3-4 lat potrzeby Europy w zakresie żywności i innych niezbędnych artykułów będą znacznie większe niż jej zdolności płatnicze, musi ona otrzymać dodatkową pomoc […] Jest rzeczą logiczną, że Stany Zjednoczone powinny uczynić wszystko, co leży w ich mocy, aby pomóc w powrocie do normalnej, zdrowej kondycji ekonomicznej, bez której nie może istnieć ani stabilizacja polityczna, ani pewny pokój. Nasza polityka nie jest skierowana przeciwko jakiemukolwiek państwu ani jakiejkolwiek doktrynie, lecz przeciwko głodowi, ubóstwu, brakowi nadziei i chaosowi.” (Cytat za: „Unia Europejska” Tomasz Panfil).
