Tytuł – Ostatnia bitwa
Rok wydania – 2025
Autor – Cornelius Ryan
Wydawnictwo – Rebis
Liczba stron – 480
Tematyka – klasyka literatury osadzonej w realiach II wojny światowej – historia walk o Berlin w 1945 roku autorstwa Corneliusa Ryana.
Ocena – 8,0/10
„Ostatnia bitwa” to imponujące dzieło reportażowe autorstwa Corneliusa Ryana, uznanego amerykańskiego korespondenta wojennego i historyka, który zasłynął dzięki kultowej książce „Najdłuższy dzień”. Nie pamiętam, ile razy ją czytałem, ale na pewno znajduje się na podium lektur, które ukształtowały moje zainteresowanie historią i były impulsem do stworzenia własnej strony internetowej.
„Ostatni Berlin” także mam na półce, ale muszę uczciwie przyznać, że dopiero przy okazji wznowienia przez Rebis w 2025 roku siadłem na spokojnie do lektury. Tym razem Ryan zabiera nas w głąb ostatnich miesięcy II wojny światowej, by w charakterystycznym dla siebie stylu ukazać wydarzenia prowadzące do upadku Berlina w 1945 roku. Autor, korzystając z ogromnej ilości źródeł – zarówno archiwalnych, jak i wspomnień uczestników wydarzeń po obu stronach frontu – tworzy narrację wielogłosową, w której przeplatają się losy niemieckich cywilów, żołnierzy Wehrmachtu, żołnierzy radzieckich oraz alianckich dowódców. Ryan nie tylko rekonstruuje działania militarne, ale również rysuje szeroki kontekst polityczny i psychologiczny – analizuje decyzje Hitlera, dramatyczne losy berlińskich mieszkańców, a także brutalną rzeczywistość wkraczających wojsk sowieckich. Ponownie odwołam się tu do „Najdłuższego dnia”. Z tych zlepków wydarzeń tworzona jest monumentalna historia, która niezmiennie wciąga.
Jedną z największych zalet książki jest umiejętność balansowania między rozmachem epickiej opowieści (ukazaniem holistycznej perspektywy) a dbałością o szczegół (historiami pomniejszymi, nierzadko indywidualnymi, z którymi wręcz możemy sympatyzować lub się utożsamiać). Ryan nie popada w przesadną wojskowość, choć przecież militaria stanowią osnowę dla snutej przez niego opowieści. Tyle że ta to przede wszystkim historia ludzi uwikłanych w tryby wielkiej historii. Dzięki temu książka przemawia zarówno do miłośników historii militarnej, jak i do czytelników szukających refleksji nad znaczeniem i miejscem człowieka w obliczu totalnego konfliktu, w momencie rozstrzygającym.
Na uwagę zasługuje styl autora i sposób prowadzenia narracji – rzeczowy, ale nacechowany empatią i umiejętnie dozujący dramatyzm. Ryan potrafi zbudować napięcie godne najlepszej powieści, nie tracąc przy tym historycznej rzetelności, co przecież w kolejnych dziesięcioleciach stało się kanonem historyków wojskowości. Choć od pierwszego wydania minęły dekady, „Ostatnia bitwa” bezsprzecznie pozostaje jedną z najważniejszych pozycji literatury faktu dotyczącej schyłku II wojny światowej. Dla każdego, kto pragnie zrozumieć, jak wyglądał zmierzch nazistowskich Niemiec – zarówno od strony polityki, jak i tragedii zwykłych ludzi – lektura tej książki to absolutna konieczność.
Ocena – 8,0/10
