Tytuł – Zabić Roosevelta, Stalina i Churchilla. Jak naziści planowali zamach na Wielką Trójkę.
Rok wydania – 2025
Autor – Brad Meltzer, Josh Mensch
Wydawnictwo – Prószyński i S-ka
Liczba stron – 456
Tematyka – fabularyzowana historia rzekomego spisku, którego punktem kulminacyjnym miał być nazistowski zamach na przedstawicieli Wielkiej Trójki zgromadzonych w Teheranie.
Ocena – 6,5/10
Książka „Zabić Roosevelta, Stalina i Churchilla” autorstwa Brada Meltzera i Josha Menscha nie była moim pierwszym wyborem, ale sprawiła mi sporo czytelniczej przyjemności. To intrygująca opowieść historyczna łącząca elementy beletrystycznego thrillera z nie najgorszą rekonstrukcją prawdziwych wydarzeń, jakie miały miejsce w czasie II wojny światowej. Jasne, nie jest to ani powieść, ani dokument, ale miłośnicy klimatów Wołoszańskiego i spółki nie powinni być rozczarowani.
Autorzy przedstawiają jeden z mniej znanych epizodów konfliktu, który mógł doprowadzić do kolosalnych konsekwencji, a nawet wywrócić do góry nogami ówczesny porządek – rzekomy spisek nazistowski mający na celu zamordowanie przywódców Wielkiej Trójki podczas konferencji teherańskiej w 1943 roku. Piszę „rzekomy”, gdyż sprawa nie jest tak oczywista. Coś jednak było na rzeczy, a w planowanie zamachu zaangażowany był między innymi nazistowski spec od zadań specjalnych, Otto Skorzeny.
Meltzer i Mensch to doświadczeni twórcy literatury faktu, którzy specjalizują się albo w thrillerach sensacyjnych, albo w programach dokumentalnych. Dotychczas współpracowali przy książkach opisujących historię USA. Tym razem biorą się za tyleż spektakularną co i tajemniczą operację, w której naziści mieli planować zamach na Franklina Delano Roosevelta, Józefa Stalina i Winstona Churchilla – członków (ówczesnej) alianckiej Wielkiej Trójki. Na kartach książki śledzimy głównie działania nazistowskich agentów, operacje wywiadowcze i kontrwywiadowcze, a towarzyszy temu rosnące napięcie między aliantami, które mogło wpłynąć na losy wojny i bez prób zabijania kogokolwiek.
Autorzy bazują na dostępnych dokumentach historycznych, jednak ich sposób przedstawienia wydarzeń przypomina raczej dynamiczną narrację powieści szpiegowskiej. Na pewno nie jest to tradycyjna monografia historyczna, co ma swoje dobre i złe strony. Dzięki temu książka jest przystępna nawet dla czytelników, którzy na co dzień nie sięgają po literaturę historyczną, ale za to traci na dokładności i jedynie prześlizguje się po detalach. Brakuje w niej również mocnego kontekstu historycznego tłumaczącego dynamikę relacji w gronie przywódców aliantów. Mimo niedostatków jednym z atutów książki jest jej wciągający styl oraz umiejętność przedstawienia historii w sposób, który angażuje czytelnika. Meltzer i Mensch starają się również rzucić nieco światła na rolę wywiadu wojskowego w czasach II wojny światowej oraz – nawet jeśli powierzchownie – na polityczne napięcia między aliantami, które uwypukliły się w okolicach Teheranu.
Pamiętajmy natomiast, że niektórzy historycy sceptycznie podchodzą do teorii o szeroko zakrojonej nazistowskiej konspiracji w Teheranie. Ba, nie brakuje głosów, że całość doniesień została sfabrykowana przez Sowietów, którzy rozgrywali wówczas sojuszników. Choć istnieją dokumenty sugerujące, że Niemcy rozważali możliwość ataku na przywódców aliantów, dowody na realność tej operacji są zatem ograniczone. W rezultacie książka może bardziej przypominać fabularyzowaną wersję historii niż twarde opracowanie naukowe i trzeba podchodzić ostrożnie do stawianych w niej tez. Gdyby było to problematyczne, warto pamiętać, że jest to dobra lektura dla miłośników historii, którzy cenią sobie dynamiczną narrację i sensacyjne wątki, a przy tym jest im obojętne, czy całość będzie wierna historycznym szczegółom.
Ocena – 6,5/10
