Tytuł – Ku wojnie. Oblicza XX wieku.
Rok wydania – 2022
Autor – Bartosz Borkowski
Wydawnictwo – Bellona
Liczba stron – 397
Tematyka – próba charakterystyki schyłku lat trzydziestych – autor uwzględnia czynniki społeczne, polityczne, militarne i gospodarcze, które ostatecznie doprowadziły do druzgocącej wojny.
Ocena – 6,5/10
Zmierzenie się z tematem drogi politycznej prowadzącej do wybuchu II wojny światowej to nie lada wyzwanie. Czynników było bowiem tak wiele, że trudno je wszystkie wyliczyć i poukładać, by zazębiały się w przystępną dla szerokiego grona czytelników lekturę. Bartosz Borkowski podjął się tego zadania. Zrobił to w sposób interesujący, godny popularyzatora nauki, ale nie ustrzegł się mniejszych lub większych wpadek, z których najważniejszą jest bodaj sam zakres opracowania i dobór prezentowanych tematów.
Autor dokonuje przeglądu wybranych zdarzeń, głównie z okresu lat trzydziestych, a więc kluczowych momentów przygotowujących grunt pod wybuch II wojny światowej. Jego analizy obejmują często mało znane wątki, czego przykładem jest choćby case study historii niewielkiej wsi Potępa, gdzie w 1932 roku doszło do brutalnego morderstwa. Borkowski zwraca uwagę na rozwój nastrojów w tamtym rejonie i konsekwencje pozornie nieznaczącego epizodu, którego zakres czasowy daleko poprzedzał wybuch wojny. To znamienne dla narracji „Ku wojnie”. Miesza ona bowiem wydarzenia oczywiste, regularnie przerabiane przez historyków, z faktami mniej oczywistymi, ale nie zawsze bezpośrednio wpisującymi się w zasadniczą perspektywę.
W szeregu wypadków autor posługuje się odniesieniami do stosunkowo mało istotnych wydarzeń („Polska olimpijka, która wkurzyła Hitlera”?), co zaburza mi ciągłość narracji i spójność przekazu. Borkowski rzeczywiście zdaje się analizować drogę do wojny, ale czyni to w wybiórczy sposób. W tym kontekście lepiej prezentuje się druga część książki, która od opisu konferencji monachijskiej jest już bardziej spójna i usystematyzowana, a przede wszystkim osadzona w konkretach. Przy czym i tutaj zastrzeżenia można mieć do doboru tematów i ignorowania innych (śmierć Walerego Sławka zdaje się brać górę nad rokowaniami polsko-niemieckimi w przededniu wojny). Wreszcie ostatni rozdział, pisany nieco na wyrost, to uśmiech w kierunku marzycieli rozważających, co by było gdyby Polska nie padła ofiarą Hitlera.
Dlatego właśnie mam z tą książką pewien problem. Zdaję sobie sprawę z wartości niektórych rozdziałów poruszających wątki mało znane i słabo opisane, doceniam popularyzatorski charakter i lekkie pióro autora. Z drugiej strony odniosłem wrażenie, iż Borkowskiemu po prostu brakowało konsekwencji w realizacji spójnego tematu. Na karty książki przeniósł bowiem metodologię doskonale sprawdzającą się na YouTube, gdzie jest jednym z czołowych twórców w temacie historii. Niewątpliwym atutem jest przystępny styl i otwarcie się na szerokie grono odbiorców.
Łącząc to wszystko, mogę tylko podsumować, iż to książka zrodzona wprost z pasji. Borkowski zajmuje się wybranymi tematami, które obiektywnie są interesujące, ale ma problem z połączeniem ich w płynną całość i stworzeniem jasnej linii narracyjnej. Można zatem odczuć pewien dysonans. „Ku wojnie” to dobra lektura, ale niekoniecznie porządne opracowanie historyczne. Co nie zmienia faktu, iż zarówno publikacja jak i autor mają potencjał. Borkowski udowadnia to zresztą swoją aktywnością medialną na kanale „Oblicza XX wieku”. Liczba subskrybentów zainteresowanych jego stylem i doborem tematów mówi sama za siebie. Przełożenie tego na książkę jest jednak niezwykle trudne, wobec czego „Ku wojnie” ma naturalne braki.
Ocena – 6,5/10
Recenzja „Ku wojnie” została przygotowana we współpracy z TaniaKsiazka.pl – książki o II wojnie światowej.
