W II Rzeczypospolitej obchody Święta Niepodległości od samego początku łączyły się z postacią Józefa Piłsudskiego. W latach 1919-1936 uroczystości miały charakter wojskowy, co oznaczało w praktyce okazałe defilady i prezentację zdolności polskiej armii. Co ciekawe, organizowano je czasami nie 11 listopada, lecz w pierwszą niedzielę po tym dniu. Podkreślało to charakter uroczystości państwowych.
W 1919 roku, z powodu walk o granice, zrezygnowano ze świętowania. Pierwsze uroczyste upamiętnienie odzyskania niepodległości miało miejsce 14 listopada 1920 roku – wówczas wręczono Józefowi Piłsudskiemu buławę marszałkowską, co stanowiło symboliczne uhonorowanie jego wkładu w zwycięstwo w wojnie polsko-bolszewickiej.
Ranga obchodów Święta Niepodległości wzrosła po przewrocie majowym z 1926 roku. Od tego czasu 11 listopada organizowano defilady, a sam marszałek Piłsudski podpisał okólnik ustanawiający ten dzień wolnym od pracy dla urzędników państwowych. Na 8 lat ugruntowano także schemat obchodów – najpierw Piłsudski dokonywał przeglądu oddziałów wojskowych w Warszawie a później odbierał defiladę. Miejscem uroczystości były plac Saski (od 1928 rok plac marszałka Józefa Piłsudskiego) oraz Pole Mokotowskie.
Ostatnią defiladę z okazji Święta Niepodległości marszałek Piłsudski przyjmował 11 listopada 1934 roku. Później, po jego śmierci, kluczową rolę odgrywali sanacyjni następcy a zwłaszcza marszałek Edward Śmigły-Rydz. Co ciekawe, rangę państwową Świętu Niepodległości nadano dopiero ustawą z 23 kwietnia 1937 roku o święcie niepodległości. Założono wówczas, że uroczystości mają nie tylko wspominać odzyskanie suwerenności, lecz także upamiętniać („po wsze czasy związany z wielkim imieniem”) Józefa Piłsudskiego, którego w pierwszym artykule ustawy określono „zwycięskim Wodzem Narodu w walkach o wolność Ojczyzny”. 11 listopada ustanowiono także dniem wolnym od pracy. W takiej formie (hołdu składanego Piłsudskiemu) uroczystości odbyły się jedynie dwa razy, w 1937 i 1938 roku. W organizacji kolejnych obchodów przeszkodziła niemiecka agresja rozpoczynająca II wojnę światową.
Fotografia: obchody Święta Niepodległości 11 listopada 1929 roku. Marszałek Polski Józef Piłsudski odbiera raport od wiceministra spraw wojskowych gen. Daniela Konarzewskiego na placu Saskim. Po prawej stronie widoczny pomnik księcia Józefa Poniatowskiego. Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe.
Marek Korczyk
