Wśród nagrodzonych tytułem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata szczególne miejsce zajmuje rodzina Ulmów. Józef i Wiktoria Ulmowie z małej miejscowość Markowa w czasie niemieckiej okupacji ukrywali dwie żydowskie rodziny. Zgodnie z niemieckimi rozporządzeniami za pomoc ludności żydowskiej groziła Polakom śmierć. Mimo tego cała rodzina Ulmów zaangażowała się w ratowanie 8 osób, ukrywając je prawdopodobnie od 1942 roku do śmierci 24 marca 1944 roku.
Ulmowie odznaczyli się szczególnym bohaterstwem, bowiem represje względem Polaków pomagających Żydom ulegały stałemu nasileniu, z czego musieli sobie zdawać sprawę członkowie rodziny. W 1944 roku zostali jednak zadenuncjowani przez konfidenta Włodzimierza Lesia. Polak ukraińskiego pochodzenia zgłosił okupantowi podejrzenie obecności żydowskiej rodziny w majątku Ulmów. W konsekwencji Niemcy sformowali ekspedycję, która pojmała Ulmów oraz przebywających u nich Żydów. Wszystkich rozstrzelano w Markowej. W masakrze zginęli Józef i Wiktoria, szóstka ich małoletnich dzieci (najstarsze miało zaledwie osiem lat!) oraz ośmioro Żydów z rodziny Goldmanów. Akt niemieckiego barbarzyństwa był elementem zbrodniczej polityki okupanta względem ludności polskiej i żydowskiej.
Po latach poświęcenie Ulmów zostało docenione przez międzynarodową społeczność. W 1995 roku uhonorowano ich tytułem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata przyznawanym przez izraelski Instytut Yad Vashem. W 2016 roku otwarto Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej. Jego zbiory upamiętniają ofiarność Polaków. Na terenie wyłącznie Markowej ludność żydowską ukrywało co najmniej kilka rodzin, ratując w ten sposób życie przynajmniej kilkunastu Żydów.
10 września 2023 roku rodzina Ulmów została beatyfikowana przez papieża Franciszka.
Fotografia: rodzina Ulmów (Wikipedia, domena publiczna).
