Zamieszczony poniżej tekst stanowi fragment książki: Samuel Eliot Morison, „Leyte”.
„Angaur, wyspa wysunięta najbardziej na południe od archipelagu Palau, leżała w odległości sześciu mil na południowy zachód od Peleliu. Dla Japończyków była ona wyjątkowo cenna – choć wyspa mierzyła raptem dwie i pół mili długości i była płaska, pod ziemią kryła wartościowe złoża fosfatów potrzebnych do produkcji nawozów rolniczych. Były one wydobywane systemem odkrywkowym i transportowane kolejką wąskotorową (amerykańscy żołnierze nadali jej nazwę „kuferkowej linii”) do fabryki na zachodnim wybrzeżu wyspy, w pobliżu wioski o nazwie Saipan. Amerykańscy sztabowcy planujący operację „Stalmate II” chcieli zająć tę wyspę, jednak z zupełnie innego powodu: mianowicie po to, by założyć na niej lotnisko dla bombowców. Zadanie zdobycia strategicznie ważnego terenu otrzymała 81. Dywizja. Aby zatrzymać ją do tego celu, w dniu „D” wyznaczono tej formacji rolę pływającej rezerwy pod dowództwem kontradmirała W. H. P. Blandy’ego. Szesnastego września po południu (na Peleliu „dzień D” plus jeden), admirał Fort i generał Geiger, za zgodą admirała Wilknsona, zdecydowali, że marines mogą zająć większą wyspę samodzielnie i powierzyli zadanie zdobycia Angaur „Żbikom” [81. Dywizji Piechoty]. Później, jak mieliśmy okazję się przekonać, dowódcy musieli jednak wysłać część pułkowych rezerw do pomocy marines walczącym na Peleliu.
Wyspa Angaur była broniona przez batalion liczący 1600 ludzi, dowodzony przez majora Goto. Przed lądowaniem cele na wyspie poddano długiemu, pięciodniowemu ostrzałowi artyleryjskiemu z pancerników Pennsylvania i Tennessee. Ogień prowadziły też cztery krążowniki i pięć niszczycieli. Zarówno szybkie jak i eskortowe lotniskowce zaznaczyły również swój udział w zmiękczaniu obrony wysyłając bombowce. Przetrałowano podejścia, podczas gdy dziesięcioosobowy zespół UDT rozpoznał oraz usunął przeszkody z wybranych plaż: Blue na południowo-wschodnim brzegu i Red na północno-wschodnim.
Lądowanie 321. RCT na plaży Blue o godzinie 08.30 [17 września 1944 roku] i 322. RCT na plaży Red o godzinie 08.34, odbyło się bez jakiegokolwiek przeciwdziałania ze strony japońskiej. O godzinie 08.57 wszystkie fale desantu znalazły się na brzegu. Plaże były łatwo dostępne – LST mogły dojść blisko brzegu i spuścić rampy bezpośrednio na piasek. Jednak po przejściu plaży żołnierze napotkali gęstą dżunglę. Spowodowało to nieplanowane zagęszczenie wojska na plaży, wskutek czego musiano wstrzymać wyładunek materiałów bojowych. Kilka razy proszono też o wsparcie artyleryjskie z okrętów.
Było to pierwsze doświadczenie bojowe „Żbików”, które, jak wszystkie „zielone” oddziały, przeżyły pierwszą noc w dżungli co chwila strzelając do cieni. Przed świtem cienie zmaterializowały się jednak, przybierając kształt kontratakującego przeciwnika, który zmusił jeden z pułków do cofnięcia się o 50 jardów. Przy pomocy samolotów z lotniskowców eskortowych i ognia kanonierki Elsie Item, wszystkie ataki zostały odparte. O godzinie 10.34, 20 września, generał Mueller zameldował o ustaniu wszelkiego zorganizowanego oporu na zdobytej wyspie. Trzy dni później mógł on sobie pozwolić na odesłanie na Peleliu 321. RCT.
W rzeczywistości większa część sił majora Goto wycofała się na wzgórza Ramuldo, na północno-zachodnim rogu wyspy, gdzie stworzono namiastkę jaskini Umurbrogol z Peleliu. Zadanie „wykurzenia” Japończyków z ich kryjówki powierzono 322. RCT, który zabrał się do tego metodycznie i 23 października zdobył wzgórze. Z batalionu majora Goto zginęło około 1500 ludzi a 45 wzięto do niewoli, kosztem 237 zabitych i 907 rannych z 81. Dywizji. Usiłowania prowadzące do zlikwidowania tego punktu oporu nie przeszkodziły saperom armii w budowie lotniska. Piętnastego października wylądował na nim pierwszy transportowiec, a dwa dni później oddano do użytku dwa pasy o długości 6000 stóp, dzięki czemu 21 października 13 Liberatorów rozpoczęło operacje bojowe korzystając z tego lotniska.”
Fotografia przedstawia amerykańskich Marines na wyspie Peleliu we wrześniu 1944 roku. Wikipedia, domena publiczna. Koloryzacja: Marek Korczyk.
Marek Korczyk
